Κως 16 Απριλίου 1945. Το τελευταίο ατιμώρητο έγκλημα στην κατεχόμενη Ελλάδα

Κως 16 Απριλίου 1945. Το τελευταίο ατιμώρητο έγκλημα στην κατεχόμενη Ελλάδα

Θεοφάνης Μαλκίδης*

Την περίοδο της φρικτής κατοχής της πατρίδας μας, οι Γερμανικές, οι Ιταλικές, οι Βουλγαρικές στρατιωτικές δυνάμεις, σε συνεργασία με τους ελληνόφωνους και άλλους συνεργάτες τους, μετέτρεψαν την Ελλάδα σε ένα διαρκές Ολοκαύτωμα. Ελληνίδες και Έλληνες, βρέφη, παιδιά και ηλικιωμένοι, αθώοι άνθρωποι δολοφονήθηκαν, ενώ οι οικίες, ακόμη και τα κοιμητήρια τους καταστράφηκαν σε εκατοντάδες μαρτυρικές πόλεις και χωριά, ενώ οι εγκληματίες δεν τιμωρήθηκαν ποτέ. Καμία άλλη χώρα στο Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο δεν δέχτηκε τη μανία, τη βαρβαρότητα των κατακτητών και δεν είχε ανάλογες απώλειες σε σχέση με τον πληθυσμό της όσο η Ελλάδα. Στη ανάλυση όμως για τις μαζικές δολοφονίες, στην έρευνα των εγκλημάτων αυτών, λησμονείται τις περισσότερες φορές το γεγονός ότι η κατοχή, άρα και τα εγκλήματα στην Ελλάδα δεν τελείωσαν τον Οκτώβριο του 1944, αλλά συνεχίστηκαν στην Κρήτη και τα Δωδεκάνησα μέχρι και το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης, δηλαδή στις αρχές Μαΐου του 1945.

Ειδικότερα στα Δωδεκάνησα οι Γερμανοί ένιωθαν ότι πλησίαζε το τέλος. Η πείνα ήταν μεγάλη και οι λιποταξίες πολλές, ιδίως των Πολωνών και των Αυστριακών που υπηρετούσαν στο Γερμανικό στρατό. Έτσι στην προσπάθεια να διατηρήσουν τον έλεγχο και την πειθαρχία του στρατεύματος, οι Γερμανοί κατέφυγαν σε αυστηρά μέτρα σε όλα τα νησιά του συμπλέγματος της Δωδεκανήσου. Ειδικότερα στην Κω, όπου και η εγγύτητα προς τα Μικρασιατικά παράλια ευνοούσε τη διαφυγή προς την Τουρκία και έχοντας σχετικές πληροφορίες η Γερμανική Διοίκηση οργάνωσε επιχείρηση με δήθεν φυγάδες για να δει πως λειτουργεί το δίκτυο. Έτσι οι γερμανικές δυνάμεις συνέλαβαν τον Θεόκριτο Κώστογλου, τους Αντώνη και Κώστα Τρουμούχη και το Γιάννη Καλυμιαναρή, τις Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη και τις αδελφές Σεβαστή, Σταματία και Διονυσία Περή, όπως και το Γεώργιο Μυλωνά, που βοηθούσε στη διαφυγή Ιταλών και τους φυλάκισαν στο Κάστρο στην πόλη της Κω.

Οι Γερμανοί κατέγραψαν τη σύλληψη των Ελληνίδων και των Ελλήνων στο ημερολόγιο της Μεραρχίας Εφόδου «Ρόδος»: «Τον Φεβρουάριο κατορθώσαμε να εξαλείψουμε το κέντρο κατασκοπείας της Κω. Επρόκειτο για μία ομάδα που διέθετε ασύρματο και αποτελούνταν από ένα Βρετανό λοχία και 4 Έλληνες στρατιώτες και μετάδιναν πληροφορίες στη Σύμη. Αυτή η ομάδα ήταν σε επαφή με αρκετούς πολίτες που βοηθούσαν να διαφεύγουν στην Τουρκία, πολλοί Γερμανοί και Ιταλοί λιποτάκτες. Συλλάβαμε 11 Έλληνες, αλλά ο Βρετανός και οι 4 Έλληνες κατάφεραν να ξεφύγουν. Βρέθηκε ένα τετράδιο με κώδικες, ένα κατάλογος αποκωδικοποίησης, ένας κατάλογος με συντμήσεις, 8.450.000 δραχμές και 6 αγγλικές επιστολές. Από τα στοιχεία που βρέθηκαν καταλάβαμε ότι η κατασκοπευτική ομάδα ήταν καλά ενημερωμένη για την στρατιωτική κατάσταση της Κω. Οι έρευνες συνεχίζονται».

Οι Ελληνίδες και οι Έλληνες υπέστησαν τρομερά βασανιστήρια από τους Γερμανούς δημίους τους, ενώ το «δικαστήριο» με δημόσιο κατήγορο τον ανθυπολοχαγό της Γκεστάπο Birkolz, έκρινε ενόχους τους Θεόκριτο και Βασίλη Κώστογλου, Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη, Σταματία και Διονυσία Περή και Γεώργιο Μυλωνά.

Η Ελληνική Ορθόδοξη Κοινότητα προσπάθησε να καθυστερήσει ή να ακυρώσει την απόφαση και ο Αρχιμανδρίτης Φιλήμων Φωτόπουλος, ο οποίος αντιστάθηκε τόσο στους Ιταλούς, όσο και στους Γερμανούς κατακτητές, συνοδευόμενος από το Γεώργιο Κουτσουράδη, την Περσεφόνη Κουτσουράδη, τη Βάσω Θυμανάκη και άλλους Έλληνες, επισκέφθηκαν το διοικητή της Κω αντισυνταγματάρχη Heinemeier, εκλιπαρώντας να μην εκτελέσει τις ποινές. Το ίδιο αίτημα υπέβαλλε και ο Ιταλός ιερέας Μichelangelo Bacheca. Ο διοικητής όμως ήταν ανένδοτος και αφού μείωσε σε τρεις καταδικασθέντες τις ποινές τους και έτσι σώθηκαν ο Βασίλης Κώστογλου, ο Γεώργιος Μυλωνάς και η Διονυσία Περή, αποφάσισε ότι θα εκτελούνταν οι Θεόκριτος Κώστογλου, Σταματία Περή και Ανεζούλα Πατάκου-Τρουμούχη, παρόλο που ήταν έγκυος !

Οι Γερμανοί γνώριζαν ότι θα εκτελούσαν ένα ακόμη έγκλημα, ανάμεσα στα ατελείωτα που είχαν διαπράξει στην κατεχόμενη Ελλάδα και αποφάσισαν να εκτελέσουν την ποινή όσοι από τους πρώην συμμάχους Ιταλούς, δεν είχαν διαφύγει ή δεν συνεργάζονταν με τους Συμμάχους. Ο διοικητής όμως των καραμπινιέρων Dante Zucchelli αρνήθηκε να εκτελέσει την ποινή αφού δεν ήθελε να είναι εκείνος και οι στρατιώτες του, αυτοί που θα δολοφονούσαν αθώους ανθρώπους.

Τελικώς η δολοφονία των Θεόκριτου Kώστογλου, Ανεζούλας Πατάκου-Tρουμούχη και Σταματίας Περή πραγματοποιήθηκε δια απαγχονισμού από τους Γερμανούς την αυγή της 16ης Απριλίου 1945, λίγες μόνο μέρες πριν το τέλος του πολέμου στις 9Μαΐου 1945. Ήταν τα τελευταία αθώα θύματα που έδωσαν τη ζωή τους για την Ελευθερία, ενώ παρότι διαβάζεται ως πλεονασμός γνωρίζοντας από άλλα παρόμοια εγκλήματα τη συνέχεια, κανείς από τους δολοφόνους δεν τιμωρήθηκε ποτέ !

Σήμερα, ογδόντα σχεδόν χρόνια μετά το τελευταίο έγκλημα των Γερμανών στην κατεχόμενη πατρίδα μας, τα παρακάτω αιτήματα των απογόνων των θυμάτων, αλλά και όλων των Ελληνίδων και των Ελλήνων, είναι απαράγραπτα και αποτελούν ηθική και πολιτική υποχρέωση της Ελληνικής Δημοκρατίας: αποκατάσταση, αποζημίωση, επανόρθωση, δικαιοσύνη (και) για το τελευταίο έγκλημα στην κατεχόμενη Ελλάδα. Οι λαοί δεν μπορούν να ζουν με εγκλήματα που δεν τιμωρήθηκαν τα οποία επαναλήφθηκαν και επαναλαμβάνονται, η ανθρωπότητα δεν μπορεί να ξεχάσει και κανένα συμφέρον δεν μπορεί να παραγράψει τις δολοφονίες και την καταστροφή!

*Ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου και συγγραφέας του βιβλίου «Κεμαλισμός και Ναζισμός». Αθήνα : Εύξεινος Λόγος 2022.