«1984»

Το 1984 του Τζ. Όργουελ αποτελεί μία προφητεία του ίδιου για την εξέλιξη του κόσμου και συγκεκριμένα τις συνθήκες που θα διαμορφώνονταν το 1984. Ο Όργουελ θεωρούσε ότι ο καπιταλισμός της εποχής του θα κατέρρεε και θα τον αντικαθιστούσε ένα απολυταρχικό καθεστώς στο οποίο ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ θα έλεγχε κάθε πτυχή της ζωής των ανθρώπων. Πρόκειται για ένα δυστοπικό κόσμο, ο οποίος αργότερα ονομάστηκε «οργουελιανός» που φέρει πολλές ομοιότητες με το σύγχρονο κόσμο που γνωρίζουμε.

Στην δυστοπική εκδοχή του κόσμου που περιγράφει ο Όργουελ, η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί σημαντικά και υπάρχει μία ιδιαίτερη συμμαχία μεταξύ της τεχνολογίας της εποχής του ’84 και του ολοκληρωτικού καθεστώτος. Αναλυτικότερα, το έργο ξεκινά με τριτοπρόσωπη αφήγηση και περιγράφει την ιστορία του Ουίστον Σμιθ. Η περιγραφή της ζωής του, της συμπεριφοράς και των χαρακτηριστικών του κόσμου που ζει, αποτελεί το εφαλτήριο για την ανάλυση της προφητείας του Όργουελ σε μορφή μυθιστορήματος. Όπου πηγαίνει ο Ουίστον, υπάρχει μια ένδειξη του ολοκληρωτισμού και του κόμματος που κυριαρχεί. Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ ΣΕ ΒΛΕΠΕΙ. Η πρώτη ένδειξη της τεχνολογίας που υπάρχει στο κόσμο αυτόν είναι η «τηλε-οθόνη» μια συσκευή ανάλογη με τη σημερινή τηλεόραση η οποία όμως δεν μπορεί ποτέ να κλείσει αλλά μόνο σκοτεινιάζει. Αυτή η συσκευή μπορεί να συλλάβει κάθε ήχο και κάθε κίνηση του ανθρώπου όταν δεν είναι σκοτάδι, εφόσον βρίσκεται στο οπτικό της πεδίο και συνεπώς αποτελεί ένα μέσο ελέγχου από το καθεστώς και από την «αστυνομία της σκέψης». Ο έλεγχος που ασκεί η συσκευή εκδηλώνεται στην ανάγκη του Ουίστον να αλλάξει την έκφραση του όταν βρίσκεται στο οπτικό της πεδίο σε μια έκφραση «ήσυχης αισιοδοξίας». Στο κόσμο αυτό, η τεχνολογία έχει αναπτυχθεί σε σημείο που τα βιβλία δεν υπάρχουν αφού η «τηλε – οθόνη» τοποθετείται σ’ ένα σημείο όπου ήταν προορισμένη να τοποθετηθεί μια βιβλιοθήκη, ενώ επίσης δεν υπάρχουν πλέον τετράδια και πένες, οι οποίες θεωρούνται αρχαϊκό εργαλείο. Δεν υπάρχουν γραπτοί νόμοι, μπορούν να καταδικαστούν κάποιοι σε θάνατο, ή σε 25 χρόνια καταναγκαστικής εργασίας, γεγονός που αποτελεί απόδειξη ολοκληρωτικού πνεύματος.

Σήμερα, η «τηλε – οθόνη» μας θυμίζει ίσως την τηλεόραση ακόμα και τους υπολογιστές ή και τα κινητά τηλέφωνα τα οποία έχουν μεν τη δυνατότητα να κλείνουν, αλλά όλοι μας έχουμε εθιστεί σε τέτοιο βαθμό όπου τα έχουμε σχεδόν μονίμως ανοιχτά. Αναμφισβήτητα, τα κινητά τηλέφωνα και οι υπολογιστές συλλέγουν κάποια δεδομένα από εμάς, τα οποία χρησιμοποιούν για την προώθηση επιθυμητών πληροφοριών και σχετικών με τα ενδιαφέροντά μας δημοσιεύσεων και διαφημίσεων. Ο «φωνογράφος» που στο μυθιστόρημα αντικατέστησε το τετράδιο και τις πένες συναντάται σήμερα στους υπολογιστές όπου υπάρχει η επιλογή της χρήσης μικροφώνου αντί της απλής πληκτρολόγησης. Φυσικά, όπως το ’84 ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΔΕΡΦΟΣ και τα μέσα με τα οποία επιβάλλει τον έλεγχο χρησιμοποιούν την «τηλε – οθόνη» και τα ελικόπτερα για να ελέγχουν διαρκώς τους πολίτες, στο σύγχρονο κόσμο τα ΜΜΕ λειτουργούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να σημειώνουν τις τάσεις, να προωθούν πληροφορίες που συμφέρουν τους ιδιοκτήτες τους και όσους έχουν εξουσία, να μαζοποιούν την κοινωνία και να διαμορφώνουν την κοινή σκέψη προκειμένου να την κατευθύνουν προς την όποια κατεύθυνση τους εξυπηρετεί.

Γενικότερα, ο Όργουελ φαντάστηκε ένα κόσμο στον οποίο θεωρούσε ότι κατευθυνόταν ο δικός του και τον οποίο θα μπορούσαμε να τον αποφύγουμε μόνο αν δρούσαμε μόνοι μας, ο καθένας ξεχωριστά. Όμως παρά τις ομοιότητες μεταξύ του κόσμου μας και του κόσμου του ‘Όργουελ, μπορούμε να πούμε ότι ο «θαρραλέος νέος κόσμος» του Χάξλεϊ αποτελεί μια πιο ακριβή προφητεία για το λόγο ότι ο σύγχρονος κόσμος διατηρεί το καπιταλισμό αντίθετα με τη προφητεία του Όργουελ και ότι ο τελευταίος πραγματεύεται κυρίως το τι γίνεται σ’ ένα κόσμο όπου ελλείπουν τα βιβλία ενώ ο Χάξλεϊ, έναν άλλο κόσμο όπου κανείς δεν διαβάζει επειδή προτιμά τη τεχνολογία. Όμως ο Όργουελ θεωρεί την εκδοχή του Χάξλεϊ ως ένα προ στάδιο που θα οδηγήσει στο ‘ 84 και ο κόσμος μας είναι προορισμένος κάποια στιγμή να ενσαρκώσει ολοκληρωτικά το κόσμο που περιγράφεται στο ’84.

«Το μυθιστόρημα εξετάζει το ρόλο της αλήθειας και των γεγονότων στην πολιτική ζωή και τους τρόπους με τους οποίους τα διαχειρίζονται επικεντρώνοντας τις συνέπειες του ολοκληρωτισμού, της μαζικής επιτήρησης και στη προσπάθεια καταστολής ατόμων και συμπεριφορών στην κοινωνία».

Θα ήθελα να κλείσω με τρία συνθήματα του κόμματος που αναφέρονται στο βιβλίο.

«πόλεμος είναι η ειρήνη»

«ελευθερία είναι η σκλαβιά»

«η άγνοια είναι δύναμη»