Ανάχωμα στην ιδιωτικοποίηση του νερού

του Σπύρου Σταματόπουλου*

«Αριστον μεν ύδωρ», έγραφε ο Πίνδαρος πριν από χιλιάδες χρόνια, συγκρίνοντας το νερό με τον χρυσό και αναγνωρίζοντας την ανωτερότητά του. Το νερό, το πλέον θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, η δύναμη της ζωής, είναι γενικά αποδεκτό ότι ανήκει στον κοινό πλούτο της ανθρωπότητας.

Σε επίπεδο τοπικής αυτοδιοίκησης, το υπέρτατο αγαθό το διαχειρίζονται οι δήμοι και οι δημοτικές επιχειρήσεις Υδρευσης-Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) με άξονα την ανταποδοτικότητα και όχι την κερδοσκοπία. Τι γίνεται όμως όταν ο χαρακτήρας αυτής της διαχείρισης επιχειρείται να διαβρωθεί και εντέχνως να ολισθήσει προς την ιδιωτικοποίηση και την κερδοσκοπία;

Πριν από λίγους μήνες, τον Μάρτιο του 2023, η κυβέρνηση νομοθέτησε την επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας με αρμοδιότητες επί των υπηρεσιών ύδατος. Συμμετείχαμε και ζήσαμε όλοι τις αντιδράσεις των ΔΕΥΑ και των δήμων σε όλη την Ελλάδα, καθώς ο συγκεκριμένος νόμος θεωρήθηκε ως «το πρώτο βήμα» για να ανοίξει ο δρόμος της ιδιωτικοποίησης του νερού, με όσα αυτή συνεπάγεται. Το αρμόδιο υπουργείο αλλά και η κυβέρνηση, τόσο σε συζητήσεις με τους φορείς όσο και μέσα στη Βουλή, απέρριψαν τις αιτιάσεις και καθησύχασαν τους φόβους μας περί ιδιωτικοποίησης.

Ερχόμαστε όμως στο σήμερα όπου γίνεται άλλο ένα, αμφιλεγόμενο ως προς τις προθέσεις της κυβέρνησης βήμα, καθώς μια εκ νέου προσπάθεια αλλαγής του καθεστώτος διαχείρισης των υδάτων μπαίνει στο τραπέζι. Κατάργηση των ΔΕΥΑ. Δημιουργία νέων φορέων διαχείρισης, υπερτοπικών, με όρια που δεν συμπίπτουν με τα χωρικά όρια των περιφερειών. Δεκαπέντε τέτοιοι φορείς μαθαίνουμε ότι θα δημιουργηθούν σε όλη την Ελλάδα. Το γεγονός ότι στα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής Ποταμών τα Υδατικά Διαμερίσματα της χώρας μας είναι 14 μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι χωροθετικά θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί αυτή η λογική κατάτμησης και δημιουργίας των φορέων…

Οπως και να ’χει, η απόφαση αυτή και η εσπευσμένη προώθηση του νομοσχεδίου, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι σοβαρές αντιρρήσεις των δήμων και γενικά της τοπικής αυτοδιοίκησης, μας καθιστούν εξαιρετικά ανήσυχους για το μέλλον της διαχείρισης των υδάτων στη χώρα μας.

Οι ΔΕΥΑ, όπως πολύ σωστά σημειώνουν και οι εργαζόμενοί τους στο υπόμνημα διαμαρτυρίας τους, είναι 126 επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα που λειτουργούν από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 προσφέροντας σημαντικό έργο που υπερβαίνει τα 20 δισ. ευρώ και αφορά την ορθολογική διαχείριση του νερού. Στην παρούσα χρονική στιγμή εκτελούν έργα που υπερβαίνουν τα 2 δισ. ευρώ, ενώ στην επόμενη προγραμματική περίοδο θα χρηματοδοτηθούν με πάνω από 4 δισ. για έργα και δράσεις.

Πάνω από όλα όμως, πρόκειται για επιχειρήσεις που διοικούνται αμιγώς από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, λειτουργούν με κοινωνικοοικονομικά κριτήρια, με ανταποδοτικό χαρακτήρα και πάντα υπέρ της τοπικής κοινωνίας.

Η προωθούμενη μεταρρύθμιση, η οποία θα δημιουργήσει νέα σχήματα διοίκησης και διαχείρισης του νερού, στα οποία θα συμμετέχουν μεταξύ άλλων και εκπρόσωποι της αυτοδιοίκησης, αυτομάτως ακυρώνει τον κοινωνικό χαρακτήρα των ΔΕΥΑ και την ανταποδοτική χρέωση των υπηρεσιών ύδρευσης, ανοίγοντας την «κερκόπορτα» για την ιδιωτικοποίηση του νερού.

Πολλά και σοβαρά ερωτήματα προκύπτουν για τη σύσταση και λειτουργία των νέων φορέων. Ποιοι άλλοι φορείς θα συμμετέχουν εκτός από την τοπική αυτοδιοίκηση; Ποιος θα διοικεί τον νέο φορέα; Ποιος θα είναι ο ρόλος των δήμων και των πρώην ΔΕΥΑ στον νέο φορέα;

Οι πληροφορίες που ακούγονται για φορείς τύπου ΦοΔΣΑ (Φορέας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων) μάλλον εντείνουν την ανησυχία μας παρά καθησυχάζουν τους φόβους μας. Το μοντέλο ΦοΔΣΑ, όπως έδειξε η ιστορία τόσο στην Περιφέρεια Πελοποννήσου όσο και σε άλλες περιφέρειες της χώρας, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ευεργετικά για τις τοπικές κοινωνίες. Δημιουργήθηκε ένας δυσκίνητος φορέας, με πολλές αγκυλώσεις, που τελικά περιορίστηκε σε έναν άχαρο ρόλο, αφήνοντας τα ηνία της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων σε μια ιδιωτική εταιρεία.

Μήπως, λοιπόν, αυτό επιχειρείται και στη διαχείριση του νερού; Μήπως οι νέοι φορείς θα είναι οι προθάλαμοι για την είσοδο των ιδιωτών στις υπηρεσίες ύδρευσης και αποχέτευσης; Μήπως οι νέοι φορείς φέρνουν το τέλος της ανταποδοτικότητας και εισάγουν καινά δαιμόνια κερδοσκοπίας με όρους ελεύθερης αγοράς για το υπέρτατο κοινωνικό αγαθό, το ύψιστο ανθρώπινο δικαίωμα, την ίδια τη δύναμη της ζωής;

Το επιχείρημα δε ότι με αυτόν τον τρόπο θα διευθετηθούν τα χρέη των ΔΕΥΑ (κυρίως προς τη ΔΕΗ) μέσω δανείων φαίνεται παραπλανητικό, καθώς στο εύλογο ερώτημα «ποιοι θα αποπληρώσουν τα δάνεια;» δίνεται η αναμενόμενη απάντηση: «Μα φυσικά οι δήμοι»! Αρα ποιο το όφελος για την τοπική αυτοδιοίκηση; Μια γενναία ρύθμιση των χρεών των ΔΕΥΑ από την πολιτεία θα ήταν ίσως η πλέον ενδεδειγμένη λύση για τα όποια προβλήματα οικονομικής και διαχειριστικής φύσης έχουν προκύψει. Φαίνεται, λοιπόν, ότι βρισκόμαστε μπροστά σε άλλη μία μεταρρύθμιση που έχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που μπορούν να την καταστήσουν μια πλήρη απορρύθμιση και αυτό η τοπική αυτοδιοίκηση δεν μπορεί και δεν πρέπει να το επιτρέψει.

Εν κατακλείδι και παραφράζοντας το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος, θα μπορούσαμε να πούμε: Η διατήρηση του δημόσιου χαρακτήρα του νερού επαφίεται στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, που δικαιούται και υποχρεούται να αντισταθεί με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί με έμμεσο ή άμεσο τρόπο την ιδιωτικοποίησή του.

*Δήμαρχος Σικυωνίων – μέλος του Δ.Σ. της ΕΔΕΥΑ

πηγή: έντυπη έκδοση "Εφημερίδα των Συντακτών" (15/12/2023)