Η ακρίβεια της μνήμης: Ο ιερομόναχος Παΐσιος ο Μαθηματικός ως εκκλησιαστικός μάρτυρας

Του Μάνου Λαμπράκη/

Ίδρυμα Βασίλης Παπαντωνίου 

Ο ιερομόναχος Παΐσιος ο Μαθηματικός δεν εμφανίζεται στη σύγχρονη εκκλησιαστική γραμματεία ως απλός καταγραφέας θαυμαστών περιστατικών ούτε ως χρονικογράφος ενός χαρισματικού Γέροντα, του Αγίου Παισίου.

Η μορφή του συγκροτείται θεολογικά ως πρόσωπο μαρτυρίας: ως εκείνος που κλήθηκε να ζήσει πλησίον πυρός 24 χρόνια δίπλα στον Άγιο, όχι για να το περιγράψει εντυπωσιακά, αλλά για να το διαφυλάξει από τη μετατροπή του σε αφήγημα κατανάλωσης ή σε ιδεολογικό απόθεμα.

Η μαθηματική του παιδεία, χωρίς ποτέ να γίνεται επίδειξη μέσα στους δύο τόμους των αναμνήσεων του από τον Άγιο Παίσιο (Εκδόσεις Ι. Μ. Αγίου Ιλαρίωνος στους Προμάχους της Αριδαίας), λειτουργεί υπόγεια ως άσκηση ακρίβειας, μέτρου και διάκρισης: τι καταγράφεται, τι αποσιωπάται, πώς μεταφέρεται ο λόγος χωρίς να προδίδεται το πνεύμα.

Έτσι, η μαρτυρία του δεν είναι χρονικό, αλλά εκκλησιαστική πράξη μνήμης, όπου ο Άγιος Παΐσιος αναδύεται όχι ως υπερφυσικό φαινόμενο, αλλά ως φορέας ήθους, λόγου και σταυρικής διάκρισης.

Στο πρόσωπο του ιερομονάχου Παϊσίου του Μαθηματικού (ή του νέου όπως συχνά αποκαλείται στην μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους) διακρίνεται μια σπάνια σύνθεση ιερατικής διακονίας, πνευματικής υπακοής και νοητικής ακρίβειας.

Η εγγύτητά του με τον Άγιο δεν γεννά εξοικείωση, αλλά βαθύτερη συστολή.

Παράλληλα δεν οδηγεί σε αυθεντία, αλλά σε αυστηρότερο έλεγχο του εαυτού.

Το γεγονός ότι ο Άγιος Παΐσιος, θεωρώντας εαυτόν ανάξιο της ιερωσύνης, του ανέθεσε τη λειτουργική διακονία, δεν αποτελεί απλώς βιογραφική λεπτομέρεια, αλλά εκκλησιολογική πράξη: η Χάρη ενεργεί διά της ταπεινώσεως και η ιερωσύνη λειτουργεί ως διακονία άλλου.

Ο ιερομόναχος Παΐσιος ο Μαθηματικός γίνεται έτσι λειτουργός όχι μόνο της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και της ίδιας της μνήμης του Αγίου, χωρίς να την ιδιοποιείται.

Η σημερινή του διακονία ως Ηγουμένου στο γυναικείο μετόχι του Αγίου Ιλαρίωνος, στην Αριδαία της Πέλλας, αποτελεί τη σιωπηλή αλλά αποκαλυπτική συνέχεια αυτής της πορείας. Το μετόχι αυτό δεν παραλήφθηκε έτοιμο. Ανακαινίστηκε εκ θεμελίων, όχι μόνο ως κτιριακό σύνολο, αλλά ως τόπος ασκήσεως, προσευχής και εκκλησιαστικής συγκρότησης. Εδώ η πνευματική εμπειρία μεταφράζεται σε καθημερινό μόχθο, σε διοίκηση χωρίς κοσμικότητα, σε ηγουμενία χωρίς εξουσία.

Η ανακαίνιση δεν λειτουργεί ως έργο αυτοπροβολής, αλλά ως αθόρυβη μαρτυρία ότι η αγιότητα δεν αποσύρεται από τον κόσμο, αλλά τον μεταμορφώνει από τα θεμέλια.

Ιδιαίτερο θεολογικό βάθος αποκτά η μαρτυρία του Παϊσίου του Μαθηματικού εκεί όπου αγγίζει τη γλώσσα και το ήθος της Εκκλησίας. Ο Άγιος Παΐσιος, όπως καταγράφεται, δεν υπερασπίζεται την ελληνική γλώσσα ως πολιτισμικό κεκτημένο, αλλά ως χώρο ακρίβειας του εκκλησιαστικού νοήματος. Η άρνησή του να αποδεχθεί μεταφράσεις που απογυμνώνουν τον Άρτο και τον Οίνο από το μυσταγωγικό τους βάρος δεν είναι συντηρητισμός, αλλά βαθιά θεολογική διαίσθηση: η γλώσσα δεν περιγράφει απλώς το μυστήριο, το φέρει. Ο τρόπος με τον οποίο ο Παΐσιος ο Μαθηματικός μεταφέρει αυτή τη στάση λειτουργεί σήμερα ως κριτήριο συνείδησης σε μια εποχή βιαστικών «εκσυγχρονισμών».

Η θεολογική επεξεργασία της θείας δικαιοσύνης, όπως διασώζεται μέσα από τη μαρτυρία του, αποκαλύπτει έναν λόγο βαθύτατα εσχατολογικό. Η θεία δικαιοσύνη δεν λειτουργεί με όρους ισοδυναμίας, αλλά με μέτρο αγάπης, δεν εξαντλείται στην τιμωρία, αλλά ολοκληρώνεται στην ευσπλαχνία.

Η μαθηματική μεταφορά —όπου το ένα και ένα άλλοτε κάνουν δύο και άλλοτε δύο εκατομμύρια— δεν αναιρεί τη δικαιοσύνη, αλλά αποκαλύπτει το άπειρο της χάριτος.

Ο ιερομόναχος Παΐσιος ο Μαθηματικός, ως μάρτυρας αυτής της θεολογίας, μας υπενθυμίζει ότι όποιος ζητεί δικαίωση από τους ανθρώπους παραμένει λειψός, ενώ όποιος εμπιστεύεται την κρίση του Θεού εισέρχεται στον χώρο της ελευθερίας.

Το εκκλησιαστικό πορτρέτο του ιερομονάχου Παϊσίου του Μαθηματικού συγκροτείται γύρω από κάτι ακόμη βαθύτερο και δυσερμήνευτο: την οσιακή του απλότητα. Είναι, χωρίς υπερβολή, από τις πλέον οσιακές μορφές ιερομονάχου που μπορεί κανείς να συναντήσει σήμερα.

Όχι γιατί το διακηρύσσει, αλλά γιατί το ακυρώνει με τη στάση του. Η παρουσία του δεν επιβάλλεται, δεν συγκινεί επιφανειακά, δεν διεκδικεί χώρο.

Λειτουργεί ως ήρεμη υπόμνηση ότι η αγιότητα δεν είναι παρελθόν, αλλά ζώσα δυνατότητα της Εκκλησίας.

Και αυτό να είναι το πιο πολύτιμο μύρο της μαρτυρίας του: ότι μας μαθαίνει πώς διασώζεται η μνήμη ενός Αγίου χωρίς να χαθεί το άρωμα της ταπείνωσης που τον γέννησε.

https://toperivoli.gr/epiprosthetes-plirofories/ι-μ-αγίου-ιλαρίωνος/