Η αντιμετώπιση της έλλειψης ψευδαργύρου σε μηλιές και ροδακινιές

Θωμάς Σωτηρόπουλος1, Παναγιώτης Ξαφάκος2

1. ΕΛ.Γ.Ο. ΔΗΜΗΤΡΑ, Τμήμα Φυλλοβόλων Οπωροφόρων Δένδρων Νάουσας

2. Σκύδρα Πέλλας. Ειδικός Δενδροκόμος ειδικευθείς στο Istituto Sperimentale di Frutticoltura a Verona Italia.

Η έλλειψη ψευδαργύρου (Zn) και γενικότερα χαμηλά επίπεδα αυτού του στοιχείου, παρατηρούνται αρκετά συχνά σε οπωρώνες φυλλοβόλων δέντρων. Παρατηρείται κυρίως σε εδάφη με χαμηλό επίπεδο Zn, σε αμμώδη εδάφη με χαμηλή περιεκτικότητα σε οργανική ουσία, σε εδάφη με αλκαλικό pH και υψηλή περιεκτικότητα σε ανθρακικό ασβέστιο. Από τους παράγοντες που επηρεάζουν το επίπεδο Zn στα δένδρα είναι και η χρήση μεγάλων ποσοτήτων φωσφόρου και αζώτου. Οι χαμηλές θερμοκρασίες της άνοιξης ευνοούν στην εκδήλωση συμπτωμάτων τροφοπενίας τα οποία εκλείπουν με την άνοδο της θερμοκρασίας. Άλλοι παράγοντες που ασκούν επίδραση είναι η εδαφική υγρασία και ο αερισμός του εδάφους.

Στην αρχή της βλαστικής περιόδου η περιεκτικότητα Zn των φύλλων είναι υψηλή. Συνήθως πριν από την ανθοφορία η πρόσληψη του Zn αλλά και άλλων θρεπτικών στοιχείων από το έδαφος είναι πολύ μικρή, οπότε τα αποθέματα Zn του δέντρου παίζουν σημαντικό ρόλο. Αυτά όμως γρήγορα εξαντλούνται και προς τα μέσα του καλοκαιριού τα φύλλα των ετήσιων βλαστών έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε Zn, καθώς μέρος των αποθεμάτων μετακινείται προς τους καρπούς και τη νεαρή βλάστηση. Γενικά, η κινητικότητα του Zn διαφέρει στα διάφορα είδη φυτών. Στη ροδακινιά και τη μηλιά η κινητικότητα του Zn εντός του δέντρου θεωρείται περιορισμένη.

Η από εδάφους χορήγηση του Zn είναι αποτελεσματική σε νεαρά δενδρύλλια όπου ο Zn τοποθετείται στο έδαφος πριν από τη φύτευση. Στις πολυετείς δεντρώδεις καλλιέργειες με βαθύ ριζικό σύστημα, η από εδάφους χορήγηση συνήθως έχει μικρή αποτελεσματικότητα ιδιαίτερα όταν το έδαφος είναι αλκαλικό και γι’αυτό εφαρμόζονται κυρίως ψεκασμοί. Σε διάφορες χώρες προτείνονται ψεκασμοί στις εξής περιόδους: α) το φθινόπωρο σε στάδιο όπου τα φύλλα είναι ακόμη μεταβολικά ενεργά (μέσα Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου) με σκοπό τη μεταφορά του στοιχείου από τα φύλλα στους βλαστούς και την αποθήκευσή του στο σκελετό του δέντρου, β) το χειμώνα την περίοδο του λήθαργου των δέντρων και γ) νωρίς την άνοιξη στη νεαρή βλαστηση. Η αποτελεσματικότητα όμως αυτών των ψεκασμών διαφέρει και αυτό άρχισε να διευκρινίζεται με τη χρήση σταθεροποιημένων ισοτόπων Zn (68Zn). Έτσι, όταν αυτός χορηγήθηκε σε δέντρα ροδακινιάς και μηλιάς την περίοδο του Σεπτεμβρίου ως θειικός ψευδάργυρος (68Zn), μόνο το 5% περίπου της ποσότητας εντοπίστηκε στη νεαρή βλάστηση την επόμενη άνοιξη. Συνεπώς ο ψεκασμός αυτήν την περίοδο έχει μικρή αποτελεσματικότητα. Παρόμοιοι ψεκασμοί τη χειμερινή περίοδο είχαν μικρή αποτελεσματικότητα στον εφοδιασμό των ανθοφόρων οφθαλμών και των νεαρών φύλλων την άνοιξη. Οι ψεκασμοί αυτοί (ροδακινιές 2-3%, μηλιές 3-5%) όταν επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο έχουν κάποια αποτελεσματικότητα αλλά συνήθως δεν αυξάνουν σημαντικά το περιεχόμενο των φύλλων σε Zn. Παραδείγματος χάριν, σε οπωρώνες ροδακινιάς εφαρμογή θειικού ψευδαργύρου τη χειμερινή περίοδο επί 3 έτη, δεν αύξησε σημαντικά την περιεκτικότητα των φύλλων σε Zn η οποία κυμάνθηκε από 16-18 ppm κατά τη διάρκεια της τριετίας. Υπάρχουν και είδη όπως η καρυδιά και η Ιαπωνική δαμασκηνιά που δεν αντιδρούν στο θειικό Zn. Επίσης, το δένδρο της κερασιάς έχει μικρές δυνατότητες πρόσληψης του ψεκαζόμενου κατά τη χειμερινή περίοδο Zn. 

Μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα βρέθηκε την περίοδο της άνοιξης όταν ο ψεκασμός γίνεται την περίοδο ανάπτυξης του φυλλώματος (μετα-ανθικό στάδιο για τις μηλιές) καθώς αυτός αυξάνει το περιεχόμενο των φύλλων σε Zn. Ο ψεκασμός αυξάνει σημαντικά το περιεχόμενο του Zn των φύλλων τα οποία έρχονται σε επαφή με το ψεκαστικό διάλυμα αλλά δεδομένης της μικρής κινητικότητας του στοιχείου, μικρή ποσότητα μεταφέρεται στους ιστούς που θα σχηματιστούν την επόμενη περίοδο. Στην περίπτωση έλλειψης, απαιτείται και δεύτερος ψεκασμός 3-4 εβδομάδες αργότερα. Την περίοδο της άνοιξης όμως δε χρησιμοποιείται ο θειικός ψευδάργυρος αλλά άλλα σκευάσματα Zn που δε δημιουργούν φυτοτοξικότητα και μπορούν να αναμιχθούν με ορισμένα φυτοπροστατευτικά προϊόντα για μείωση του κόστους εφαρμογής. Η αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας διαφόρων σκευασμάτων Zn την περίοδο της άνοιξης σε μηλιές, έδειξε οτι πιο αποτελεσματικά βρέθηκαν διάφορα σκευάσματα οργανικού/χηλικού Zn, έπειτα το οξείδιο Zn και τέλος ο φωσφορικός Zn. Δεδομένης και της σημαντικής αύξησης της τιμής των λιπασμάτων τα τελευταία χρόνια, η χρήση τους με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα είναι δέουσας σημασίας.