Η «πρόκληση» της ψυχοκοινωνικής προσαρμογής… του Καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου

Η «πρόκληση» της ψυχοκοινωνικής προσαρμογής…

του Καθηγητή Γιώργου Πιπερόπουλου

Η ψυχοκοινωνική προσαρμογή είναι μια δυναμική εξελικτική πορεία προς την ωρίμανση και ολοκλήρωση που ξεκινά «εξ απαλών ονύχων» και αφορά σε έννοια με δύο συγκεκριμένες όψεις:

Η μια όψη θεωρεί το άτομο υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του σε όλα τα επίπεδα των σχέσεων του στη διάρκεια όλης του της ζωής. Η θέση αυτή τοποθετεί την έμφαση στην ικανότητα του ατόμου να καταστρώνει και να πραγματώνει τη δική του πορεία στον χώρο και τον χρόνο. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη ο άνθρωπος θεωρείται «κυρίαρχος της μοίρας του...»

Η άλλη όψη διατείνεται ότι οι επιλογές προσαρμογής που κάνει το άτομο, οι στάσεις, οι πεποιθήσεις και οι αξίες του αλλά και η γενικότερη συμπεριφορά του καθορίζονται από προγενέστερα βιώματα και εμπειρίες καθώς και από τα δεδομένα της αναπτυσσόμενης, σε μόνιμη βάση, προσωπικότητας του καθώς όλα αυτά βρίσκονται σε δυναμική αντιπαράθεση με τα δεδομένα του ψυχοκοινωνικού του περιβάλλοντος.

Το μικρό παιδί είναι, σε γενικές γραμμές και κατά γενική εκτίμηση, ένα εγωκεντρικό πλάσμα. Καθώς όμως μπαίνει στο σχολικό περιβάλλον διαμορφώνει στάσεις και πεποιθήσεις που θα αποτελέσουν σημαντικά στοιχεία του συναισθηματικού ρεπερτορίου του αυριανού άνδρα, της αυριανής γυναίκας. Εφόσον νηπιαγωγοί και δάσκαλοι λειτουργήσουν ορθά κάθε παιδί θα μπορέσει να προσαρμοσθεί στις αντικειμενικές απαιτήσεις του περιβάλλοντος του και να αρχίσει να συναλλάσσεται παραγωγικά με τα αλλά παιδιά. Εδώ, όμως, το κάθε παιδί θα φέρει μαζί του και τα προγενέστερα βιώματα της βρεφικής και προσχολικής του ηλικίας της οικογένειας όπου ανατρέφεται.

Έτσι, κάποια παιδιά θα επιδείξουν υπερβολική συστολή και φόβο απέναντι σε αλλά παιδιά, ενώ αλλά παΐδια θα δείξουν εξουσιαστικές τάσεις απέναντι σε συμμαθητές και συμμαθήτριες. Το ντροπαλό και συνεσταλμένο παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση να συμμετέχει ενεργά και να αντλεί ικανοποίηση από τη συμμέτοχη στην ομάδα, ενώ το επιθετικό παιδί χρειάζεται να μάθει να μετριάσει την ανταγωνιστικότητα και την κατακτητική του διάθεση και να μάθει να συνυπάρχει με τα άλλα παιδιά.

Ο έφηβος διακατέχεται από την ανάγκη να απελευθερωθεί από τις εξαρτήσεις της παιδικής ηλικίας που επικεντρώνονται σε μέλη της οικογενείας του τα οποία, όμως, συχνά παρασυρόμενα από τον ταχύ ρυθμό της καθημερινότητας δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν ούτε και να ενισχύσουν αυτές τις προσπάθειες του έφηβου. Πολλοί είναι οι γονείς που πιστεύουν ότι ο έφηβος, «χρειάζεται ακόμη την καθοδήγηση και τον έλεγχο μας!...»

Ο χθεσινός επαναστατημένος έφηβος, που διδάχτηκε την άρνηση από τους γονείς του μετουσιώνεται στον σύντροφο, και συνεργάτη της καθημερινής μας ρουτίνας που διακατέχεται από συναισθήματα καχυποψίας, υπεροψίας και γίνεται καταπιεστικός στα άλλα μέλη της δικής του οικογενείας την ίδια στιγμή που κατηγορεί τους πάντες και τα πάντα ότι είναι άδικοι μαζί του και προσπαθούν να του επιβληθούν...

Αντίθετα ο χθεσινός εξαρτημένος έφηβος μετουσιώνεται στον σημερινό «παθητικό – εξαρτημένο» άνδρα η γυναίκα που δεν μπορεί να πάρει καμία απόφαση μόνος του, που μόνιμα συμβουλεύεται τους άλλους για κάθε του κίνηση ή υποκύπτει σε κάθε πίεση που του ασκούν οι γύρω του...

Ένα καλά προσαρμοσμένο άτομο έχει την ικανότητα να επηρεάζει άλλα άτομα γύρω του και μπορεί να τα οδηγεί προς συγκεκριμένους στόχους και κατευθύνσεις ακριβώς επειδή εμπνέει εμπιστοσύνη και σιγουριά και μαζί εκείνη την μοναδική ζεστασιά την οποία όλοι γνωρίζουμε και αναγνωρίζουμε εμπειρικά σε μερικά άτομα αλλά δεν κατορθώνουμε να την περιγράψουμε με λέξεις.

Άτομα μέσης ηλικίας, καλά προσαρμοσμένα, θάπρεπε να είναι εκείνα που ηγούνται κοινών προσπαθειών όχι μόνο στα Γράμματα και τις Τέχνες αλλά και σε θέματα της Πολιτικής τα οποία κατά κανόνα αφήνεται στα χέρια ατόμων που δεν έχουν φιλοσοφήσει αρκετά, που δεν θεωρούνται με σαφή και ακριβή επιστημονικά κριτήρια ως άτομα με ευρύτητα αντιλήψεων και εύρος του ψυχό-συναισθηματικού φάσματος ικανά να νομοθετούν με ευθυκρισία για σοβαρά θέματα που αφορούν όλους μας...

Τα άτομα της τρίτης ηλικίας είναι συχνά υποχρεωμένα να αναθεωρήσουν πολλά πρότυπα σκέψης, αντίδρασης και συμπεριφοράς καθώς οι Τεχνολογικές εξελίξεις προχωρούν με τόσο ταχείς ρυθμούς ώστε οι γνώσεις τους να ξεπερνιούνται πολύ γρήγορα από τις αλλαγές που σημειώνονται σε κάθε επίπεδο και φάση της καθημερινής μας ζωής.

Ίσως είναι χρήσιμο, σε τελική ανάλυση, ο καθένας και η καθεμία μας να σταθούμε μπροστά στον καθρέπτη και κοιτώντας τον εαυτό μας να υπολογίσουμε πόσο και πού πετύχαμε, πόσο και πού αποτύχαμε και να βρούμε τη δύναμη να προχωρήσουμε εξελικτικά διαπιστώνοντας ότι βρισκόμαστε σε δυναμική πορεία και αξίζει να βελτιωθούμε και να φτάσουμε στην ποθητή «αυτοπραγμάτωση...»