Μετά τους αγωγούς, το καλώδιο με Κύπρο φέρνει νέες συμφωνίες

Αθήνα και Λευκωσία σπεύδουν να προκαταλάβουν τις εξελίξεις στην περιοχή, καθώς τόσο η ενεργός ανάμειξη του προέδρου Τραμπ στη Μέση Ανατολή όσο και η στρατηγική επιλογή των ΗΠΑ -όπως εκφράζεται απο τη νέα πρέσβειρα Κίμπερλι Γκιλφόιλ- να εκμεταλλευθούν την Ανατολική Μεσόγειο για την εξασφάλιση ενέργειας για την Ευρώπη, όπως και το μεγαλεπήβολο σχέδιο του IMEC, θα οδηγήσουν εκ των πραγμάτων σε συνολικότερη εμπλοκή των ΗΠΑ ώστε να αποκατασταθεί ένα καθεστώς ειρήνης και συνεργασίας στην περιοχή. Είναι προφανές ότι η Ουάσινγκτον δεν επιθυμεί τοπικές αντιπαραθέσεις και περιφερειακούς ανταγωνισμούς που θα μπορούσαν να κλονίσουν το επενδυτικό περιβάλλον και να υπονομεύσουν ευρύτερης γεωπολιτικής σημασίας σχεδιασμούς, όπως ο IMEC και τα δίκτυα που θα αναπτυχθούν παράλληλα με αυτόν τον διάδρομο.

Διεύρυνση συνεργασίας

Η Αθήνα, έχοντας ήδη κάνει ένα σημαντικό βήμα με την ανάληψη του κεντρικού ρόλου για την τροφοδοσία των χωρών της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης με LNG προερχόμενο κυρίως από τις ΗΠΑ, επιθυμεί να διευρυνθεί η συνεργασία με την εμπλοκή και στο υπό επανεκκίνηση έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου, αλλά και να καταγραφεί η «πατρότητα» της πρωτοβουλίας για τη μείωση των περιφερειακών εντάσεων μέσω της πρότασής της για το Φόρουμ 5x5. Ετσι, εκτιμάται ότι θα δίνεται πειστική απάντηση σε πιθανές παραινέσεις και πιέσεις για αντιμετώπιση των προβλημάτων στην Ανατολική Μεσόγειο, τα οποία εμποδίζουν και τους αμερικανικούς σχεδιασμούς.

Τα νέα δεδομένα που διαμορφώνονται στην περιοχή οδήγησαν και σε διαφορετική προσέγγιση της προβληματικής κατάστασης που έχει δημιουργηθεί με την ηλεκτρική διασύνδεση Κύπρου - Κρήτης (GSI) από τους ηγέτες των δύο χωρών, Κυριάκο Μητσοτάκη και Νίκο Χριστοδουλίδη, στη συνάντηση που είχαν την Τετάρτη στην Αθήνα. Ετσι, συμφώνησαν να δρομολογηθεί μια νέα οικονομοτεχνική μελέτη βιωσιμότητας του έργου από ανεξάρτητο εκτιμητή, η οποία θα έχει και την αποδοχή της Ε.Ε., ώστε όταν ολοκληρωθεί η μελέτη να υπάρχει σαφής εικόνα για τα οικονομικά μεγέθη και το κόστος του έργου,το οποίο πιθανολογείται ότι έχει εκτιναχθεί σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις (1,2 δισ. ευρώ).

Προσδοκίες

Με τη νέα μελέτη δεν θα εγείρονται αμφισβητήσεις ως προς την οικονομική βιωσιμότητα του έργου και τότε, βεβαίως, θα ανοίξει ο δρόμος για αναζήτηση επενδυτών, καθώς στη σημερινή φάση τόσο οι αμφιβολίες για την οικονομική βιωσιμότητα όσο και το γεωπολιτικό ρίσκο, λόγω της αντίδρασης της Τουρκίας, αποθάρρυναν επενδυτές που είχαν δείξει ενδιαφέρον, κυρίως από χώρες του Κόλπου.

Η Αθήνα προσδοκά ότι εφόσον ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία και ενταχθεί το έργο σε ένα γενικότερο πλαίσιο που θα κεντρίσει το ενδιαφέρον και των ΗΠΑ, θα καταστεί δυνατή και η προσέλκυση Αμερικανών επενδυτών, ακόμη και του κρατικού επενδυτικού ταμείου των ΗΠΑ (DFC). Ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου την Πέμπτη, σε συνέντευξη του (ΟΡΕΝ) δήλωσε ότι εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από αμερικανικούς παράγοντες για το έργο και, όπως είπε, «είμαστε σε φάση διερεύνησης. Οι Αμερικανοί θέλουν τα στοιχεία για να καταλάβουν τι, πώς και πού. Το έργο αυτό έχει ευρύτερη γεωπολιτική διάσταση που λειτουργεί πολυδιάστατα», ενώ υπάρχει επίσης ενδιαφέρον και για τις χώρες του Κόλπου και το Ισραήλ.

Η διαδικασία που αποφασίστηκε οδηγεί βεβαίως σε προσωρινό πάγωμα δραστηριοτήτων - οι έρευνες άλλωστε παραμένουν παγωμένες από το καλοκαίρι του 2024. Ενα μεγάλο ερώτημα είναι πώς θα χειριστεί τη νέα καθυστέρηση ο διαχειριστής του έργου ΑΔΜΗΕ, ο οποίος έχει οικονομικές υποχρεώσεις έναντι της γαλλικής εταιρείας Nexans, ενώ η κυπριακή ρυθμιστική αρχή δεν έχει αλλάξει στάση σε ό,τι αφορά την αναγνώριση των δαπανών ύψους 250 εκατ. ευρώ, που δηλώνει ότι έχει ήδη καταβάλει ο ΑΔΜΗΕ.

«Αντίδοτο» στην Τουρκία

Η προσδοκία είναι επίσης ότι, εφόσον εμπλακούν Αμερικανοί επενδυτές και το έργο ενταχθεί σε γενικότερο αμερικανικό ενεργειακό σχέδιο για την περιοχή, θα εξουδετερωθούν και οι απειλές της Τουρκίας, η οποία με την αποστολή πολεμικών πλοίων και με συνεχείς απειλές έχει εμποδίσει για περισσότερο από έναν χρόνο τις έρευνες βυθοσκόπησης, οδηγώντας έτσι ένα ιδιαίτερα σημαντικό έργο σε ασφυξία.

Σε ό,τι αφορά την πρωτοβουλία του φόρουμ 5x5, την οποία «τρέχει» ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης, αυτή βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Ο υπουργός Εξωτερικών, σύμφωνα με απολύτως ασφαλείς πληροφορίες, δεν προτίθεται να αποστείλει επιστολές πρόσκλησης στους ομολόγους του των άλλων τεσσάρων χωρών (Κύπρος, Αίγυπτος, Τουρκία, Λιβύη), αλλά θα διερευνήσει τις προθέσεις τους σε κατ’ ιδίαν επαφές που θα έχει μαζί τους. Η πρωτοβουλία αυτή έχει να υπερπηδήσει πολλά εμπόδια, με σημαντικότερο την απαίτηση της Τουρκίας για εκπροσώπηση του ψευδοκράτους, αλλά και την απουσία νόμιμου και ενιαίου εκπροσώπου της Λιβύης.

ΚλείσιμοΕπιπλέον, υπάρχουν οι διαφορετικές προσεγγίσεις για τα ζητήματα οριοθετήσεων στην περιοχή και το γεγονός ότι Τουρκία και Λιβύη δεν είναι συμβαλλόμενα μέρη στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Εξάλλου, το πρόβλημα με τις οριοθετήσεις δεν είναι τόσο αν θα γίνει ο διάλογος σε διμερές ή πολυμερές επίπεδο, όσο η απουσία διάθεσης συμβιβασμού και συνεννόησης, καθώς και η επιλεκτική και συχνά αυθαίρετη ερμηνεία του Διεθνούς Δικαίου και του Δικαίου της Θάλασσας.

Ειδική φόρμουλα

Η εκτίμηση στο υπουργείο Εξωτερικών, πάντως, είναι ότι η Τουρκία δεν θα είναι εξαρχής αρνητική στη συμμετοχή της, έστω κι αν χρειαστεί να επιστρατεύσει κάποια φόρμουλα ώστε να εμφανιστεί ότι εκπροσωπεί και το ψευδοκράτος.

Ο στόχος του Γεραπετρίτη είναι να υπάρξει ένα πλαίσιο δέσμευσης ώστε οι όποιες συζητήσεις να διεξαχθούν σε πλαίσιο αρχών: τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου, του ευρωπαϊκού κεκτημένου και της κυριαρχίας των κρατών.

Οπως έλεγε διπλωματική πηγή, «είτε θα βρούμε μια άκρη και θα αρχίσουμε να συζητάμε για τα προβλήματα, είτε αυτός που δεν θα έχει εποικοδομητική στάση θα πάρει και τον “μουτζούρη”». Αν και με τα σημερινά δεδομένα η επιτυχία του εγχειρήματος είναι αμφίβολη, η Αθήνα επιθυμεί να βρίσκεται σε εξέλιξη αυτή η διαδικασία σε περίπτωση που προκύψει κάποιας μορφής αμερικανική πρωτοβουλία για την επίλυση των προβλημάτων της Ανατολικής Μεσογείου.

Η στάση της Λευκωσίας

Παράλληλα, αντίστοιχες κινήσεις γίνονται και από πλευράς Λευκωσίας, με τον πρόεδρο Χριστοδουλίδη να στέλνει καθησυχαστικά μηνύματα τόσο προς την Αγκυρα όσο και προς την Ουάσινγκτον εν όψει της ανάληψης της Κυπριακής Προεδρίας της Ε.Ε. την 1η Ιανουαρίου 2026. Ο Κύπριος πρόεδρος, σε συνέντευξή του στους «Financial Times», εξήγησε πειστικά ότι δεν σκοπεύει να εκμεταλλευθεί την κυπριακή προεδρία προκειμένου να πιέσει την Τουρκία ή να «παγώσει» τις ευρωτουρκικές σχέσεις.

Αντιθέτως, όπως είπε, θα προτείνει να προσκληθούν σε άτυπες συνόδους τόσο ο Ταγίπ Ερντογάν όσο και ο Χακάν Φιντάν, καθώς και να χαλαρώσει σε πρώτη φάση η διαδικασία θεωρήσεων για Τούρκους επιχειρηματίες.

Ο ίδιος, μάλιστα, τόνισε ότι προτιμά να έχει απέναντί του μια Τουρκία που βρίσκεται κοντά στην Ε.Ε. Παράλληλα, απευθυνόμενος και προς την Ουάσινγκτον, υπογράμμισε ότι η Ε.Ε. πρέπει να σταθεί στο πλευρό του Τραμπ και της προσπάθειάς του για ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, ενώ βεβαίως η Κύπρος έχει αναλάβει ρόλο και για τη μεταφορά ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα βάσει του πλαισίου που έχει θέσει το Σχέδιο Τραμπ.

Η Αθήνα επίσης εργάζεται σε διπλωματικό επίπεδο για την προετοιμασία του 6ου γύρου Στρατηγικού Διαλόγου με τις ΗΠΑ, ο οποίος, μετά και τις ενεργειακές συμφωνίες, αποκτά δυναμική.

Η νέα αμερικανική διοίκηση, πάντως, και η ηγεσία του Στέιτ Ντιπάρτμεντ δεν δείχνουν ιδιαίτερη σπουδή για τέτοιου είδους διαδικασίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι τους τελευταίους μήνες δεν έχει πραγματοποιηθεί κανένας Στρατηγικός Διάλογος με οποιαδήποτε συμμαχική χώρα. Οπως τονίζει πηγή με πλήρη γνώση των διεργασιών στην Ουάσινγκτον, για να έχει ουσία αυτός ο Στρατηγικός Διάλογος απαιτείται πολύ καλή προετοιμασία, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει, γίνεται συντεταγμένα και έχει ενισχυθεί σημαντικά από τα απτά αποτελέσματα της ενεργειακής συνεργασίας, στην οποία έχουν δώσει ώθηση ο υπουργός Ενέργειας Στ. Παπασταύρου, αλλά και επιτυχημένες επισκέψεις άλλων υπουργών στην αμερικανική πρωτεύουσα.

Θεμέλια εμπιστοσύνης

Η ίδια πηγή επισημαίνει ότι όλη αυτή η προετοιμασία και η ανάδειξη πεδίων συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών «χτίζει εμπιστοσύνη», η οποία εκτιμάται ότι σύντομα θα αποφέρει και πρόσκληση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στον Λευκό Οίκο, σε μια συνάντηση που θα πρέπει όμως να έχει συγκεκριμένη ατζέντα και ουσιαστικό περιεχόμενο - και αυτή ακριβώς είναι και η επιδίωξη της ελληνικής πλευράς.

Οι τελευταίοι δέκα μήνες από την ανάληψη των καθηκόντων του Τραμπ έχουν δείξει ότι το νέο σύστημα εξουσίας στην Ουάσινγκτον δεν επιθυμεί συναντήσεις απλώς «για τη φωτογραφία» - και αυτό λαμβάνεται υπόψη από όλους όσοι εμπλέκονται στις διαδικασίες αυτές.

Κινηση ματ μεσω ινδιας

Με μια κίνηση ματ, υψηλής γεωπολιτικής αξίας στην περιφερειακή ισορροπία ισχύος, επανέρχεται στην επιφάνεια το ζήτημα της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου μετά από μια αλληλουχία διπλωματικών ενεργειών. Στο τρίγωνο Αθήνα - Λευκωσία - Βρυξέλλες το... καλώδιο έχει επιστρέψει με νέα δυναμική, καθώς στον απόηχο του P-TEC και του σχήματος 3+1 το πρότζεκτ αποκτά πολυμερή, από διμερή μέχρι πρότινος, διάσταση.

Συγκεκριμένα, μιλώντας στο Greece Talks, ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου επιβεβαίωσε μια τέτοια προοπτική, λέγοντας ότι η ηλεκτρική διασύνδεση με την Κύπρο γίνεται μέρος ενός ευρύτερου γεωπολιτικού και ενεργειακού σχεδιασμού στο πλαίσιο του IMEC, δηλαδή της προσπάθειας Ευρώπης και ΗΠΑ να φέρουν την Ινδία πιο κοντά στην Ευρώπη. Η αναβάθμιση του ζητήματος του καλωδίου σε ζήτημα υψηλού ενεργειακού και γεωπολιτικού ενδιαφέροντος για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη επισφραγίστηκε στη συνάντηση που είχε στα μέσα της εβδομάδας ο κ. Παπασταύρου με τον επίτροπο Ενέργειας και Στέγασης της Ε.Ε. Νταν Γιόργκενσεν, όπου συζητήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο η επικαιροποίηση των οικονομικών και τεχνικών στοιχείων του έργου.

Την ίδια ώρα, η ένταξη της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας - Κύπρου στους εμπορικούς δρόμους που δημιουργεί ο IMEC συνιστά μια ισχυρή μορφή γεωπολιτικής θωράκισης του έργου και σε περιφερειακό επίπεδο, με δεδομένες τις αντιδράσεις της Τουρκίας, η οποία το αντιμετώπιζε μέχρι πρότινος ως μέρος της διμερούς ατζέντας της με την Αθήνα.

Οι στρατηγικού χαρακτήρα συνεργασίες που φέρνει η ατζέντα των ΗΠΑ στην περιοχή θα ανατροφοδοτούνται σε πραγματικό χρόνο, με τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας να μεταβαίνει στις αρχές Δεκεμβρίου στις ΗΠΑ προκειμένου να δρομολογηθούν τα επόμενα βήματα στον ενεργειακό σχεδιασμό.

Φωτογραφία: EUROKINISSI