Μητροπολίτης Δημήτριος: Ένα θαύμα μπορεί να λύσει τα προβλήματά μας;

Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΓΟΥΜΕΝΙΣΣΗΣ, ΑΞΙΟΥΠΟΛΕΩΣ & ΠΟΛΥΚΑΣΤΡΟΥ

Ένα θαύμα μπορεί να λύσει τα προβλήματά μας;

ΣΤΑ ΟΡΙΑΚΑ αδιέξοδα ―είτε της συλλογικής διαβίωσης είτε της ατομικής επιβίωσης― εκ παραδόσεως οι παλαιότεροι συνηθίσαμε να το πιστεύουμε, να το προσδοκάμε και να το λέμε πως “μόνον ένα θαύμα μπορεί να σώσει την κατάσταση”. Κάτι απροσδόκητο και ανέλπιστα ανατρεπτικό των καταθλιπτικών φαινομένων και δεδομένων.

Με ένα θαύμα είναι δυνατόν να επιλυθούν ή και να διαλυθούν επιτέλους τα προβλήματα του κόσμου και τα προβλήματα της δικής μας παρουσίας σ᾽ αυτόν τον κόσμο; Έστω κι αν εικόνες απέλπιδες διατρέχουν σήμερα την διαδικτυακή επικαιρότητα, η αίσθηση της ατομικής απόστασης από “τα πεδία βολής” των προβλημάτων αυτών αφήνουν την γενικώς κουρασμένη κοινή γνώμη μάλλον αδιάφορη. Όσο κι αν με την καθημερινή ενημέρωση γινόμαστε εγγύτατοι θεατές τραγωδιών ανά την οικουμένη, ωστόσο δεν μας συνεπαίρνει η συνευθύνη περί την τραγικότητα του σημερινού κόσμου. Συνευθύνη εκπολέμησης της δραματικής όψης ενός τόσον απολίτιστου πολιτισμένου κόσμου. 

Εξ αντιθέτου φαντασιούμενη η εκπληκτική “επιστημονική συνείδηση” του ίδιου αυτού συλλογικού κόσμου, που μπορεί κάποτε-κάποτε να επικαλείται την απρόσμενη λογική ενός θαύματος, κατά βάθος έχει την υπεραισιόδοξη αυτοπεποίθηση πως ένα άλλης υφής “θαύμα” εναπόκειται στις δικές της μηχανιστικές δράσεις και διαδράσεις. Η πολιτικο-οικονομική εν ολότητι και η επιστημονική εν μέρει διαχείριση του συλλογικού πολυμερισμένου πολιτισμού προβάλλεται ―μέχρι πότε άραγε;― ως το δικό μας ανθρώπινο “θαύμα” κοσμοβελτίωσης, κοσμολύτρωσης, κοσμοσωτηρίας. Απ᾽ αιώνων και προπαντός σήμερα, αυτό εθίζεται να πιστεύει η διαρρέουσα νοοτροπία της διεθνισμένης πανανθρωπότητος· έστω και αν ―συνειδητά είτε ασυνείδητα― διατηρεί κάποιες επιφυλάξεις περί την ανθρώπινη “παντογνωσία” και προσμένει άλλοθεν την ανάσωσή της και ιδεολογοποιεί τόσες αυταπάτες ή και νεοθρησκευτικές μεθοδείες διαφυγής.

Όσο παρατείνεται το σχήμα αυτού του κόσμου, παρατείνονται και οι άγονες αγωνίες της όποιας μορφής επιλύσεως των προβλημάτων, τουτέστι της βιουμένης φθαρτότητος και νεκροποιού κακότητος στο βάθος και στην όψη του κόσμου μας. Μερικοί φαντασιώνονται μιάν επανεκκίνηση του κοσμικού σχήματος, μιάν αναδημιουργία δεδομένων και δυνατοτήτων. Μέσα από την πολυεπίπεδη και πολυμορφική λειτουργικότητα του κυρίαρχου πολιτισμού και των προοπτικών μιάς παγκοσμιοποιημένης ανασυγκρότησης της κοσμικής “φόρμας”…

Οι νεότερες γενιές εθίζονται πλέον σε τέτοιες αντιλήψεις.

Μόνον προβλήματα που συνθλίβουν τις αντοχές εκ του σύνεγγυς διανοίγουν σε μας μια μικρή ή μεγαλύτερη θύρα συναίσθησης της ευθύνης επί του μεταβολισμού των αδιεξόδων.

Η αληθινή μας πίστη στην αποκάλυψη του ζώντος Θεού εν προσώπω Ιησού Χριστού μόνον αυτή μπορεί να μας καταστήσει πραγματικούς συνεργούς.

***

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ του ζώντος Θεού υπάρχει ως συλλογική παραδοχή, υποδοχή και μέθεξη της άκτιστης και απερινόητης αγάπης (αλλά) και μεθεκτής φιλανθρωπίας του Τριαδικού Θεού. Ασκείται και χαίρεται για το “θαύμα” της συνέργειας μαζί Του στην παλινόρθωση της ιστορίας, στην διανθρώπινη επιπόθηση της εσχατολογίας, στην ανθρώπινη (προ)βίωση της θεικής Του βασιλείας.

Ο κατοπτικός ρεαλισμός της Εκκλησίας είναι μεν ο ίδιος περίπου κατοπτικός ρεαλισμός του κόσμου, αλλά και τον υπερβαίνει. Πρόκειται για ρεαλισμό δεδωρημένης ανοιχτοσύνης στην χάρη του Θεού, πλην όμως βαπτισμένο στο ενεργούμενο μυστήριο του σταυρού και της αναστάσεως του Χριστού, μυρωμένο από την ενεργό παρουσία του Αγίου Πνεύματος, παρρησιασμένο “εις την είσοδον των αγίων εν ουρανοίς” που δεν είναι άλλη από την χριστολογική υιοθεσία της ασημαντότητάς μας από τον Τριαδικό Θεό.

Πρόκειται για το μόνο κυριολεκτούμενο θαύμα, που μπορεί να μας σώσει θεολογικά και ιστορικά.

Για το χριστολογικό θαύμα που μας αποκαλύφθηκε και μας χαρίστηκε, ώστε μετεχόμενο και βιούμενο να μας σώζει.

Περί αυτού μας ομιλεί (και) η σημερινή Κυριακή ―τι σύμπτωση κι αυτή!― η όγδοη Κυριακή του Ματθαίου, προεόρτια της αποκαλυπτικής θεικής Μεταμορφώσεως και προμήνυμα της σωτηριώδους Σταυρώσεως (Ματθ. 14:14-22). Το θαύμα της διατροφής των πεντακισχιλίων, προκήρυγμα της θείας μεταλήψεως, προφανέρωση του εκκλησιαστικού μυστηρίου. Ένας λαός που πεινά και διψά για τον Θεό του, και ο Θεός σαρκωμένος που προσφέρει και προσφέρεται, διαδίδεται και μετέχεται διά της Εκκλησίας.

***

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ μας “σπλαχνίζεται” τον πολύ λαό που τον περιβάλλει σ᾽ εκείνην την συγκυρία και αντιπροσωπεύει όλο τον δικό Του θεόκτιστο κόσμο. Ένα λαό που θεοκτίστως επιποθεί μεν την προφητευμένη θεική σωτηρία από αυτήν την μοναδική ιστορική αποκάλυψη του σαρκωμένου Θεού. Έναν κόσμο που νιώθει (όσο δύναται) και λαχταρά να προσλάβει (όσο αισθαντικότερα θα μπορούσε) όχι μια κάποια σωτηρία, αλλά τον μοναδικό του σωτήρα Θεό.

Και όμως! Ενώ Τον έχει μπροστά του, δεν έχει την ετοιμότητα να Τον υποδεχθεί αληθινά ούτε και την ωριμότητα να Τον προσλάβει ολότελα.

Ο μεν Θεός δεν προσφέρεται “εν μέτρω”, αλλά ο ελεημένος αυτός θεόκτιστος κόσμος (ζύμη και ποιότητα, γεγονός και απεικόνισμα της πανανθρωπότητος) δεν έχει εκείνη την Δαβιδική ετοιμότητα καρδιάς, ώστε να προσδεχθεί την μοναδική σαρκωμένη αυτοαποκάλυψη του Θεού του.

Ο Χριστός σπλαχνίζεται αυτόν τον κόσμο που εκπεσών της πατρικής αγκάλης ασωτεύει στην ενιστορία της εμπαθούς και επικήρου ζωής. Ο Χριστός τρέφει τις πνευματικές προσδοκίες και τις βιολογικές χρείες εκείνου του πλήθους που όμως δεν εννοεί να κοινωνήσει με αυτόν τούτον τον Θεό του Μωυσή, όπως πριν τόσους αιώνες οι πρόγονοί του δεν είχαν κατορθώσει να ταυτισθούν ούτε καν με την πιστότητα του Μωυσή στον Όντα.

Η μεγαλύτερη τραγικότητα εκείνου του πλήθους (και της πανανθρώπινης πληθύος) ήταν, είναι και παραμένει η ελευθεριότητα της εκπτωτικής μας αυτοδιαχείρισης, η εθελούσια αγνωσία μας για τον Θεό, κι ας αποκαλύφθηκε στα μέτρα μας με μιάν αποκάλυψη ιστορικής διάρκειας (της αγιοπνευματικά εκκλησιαστικής θεανθρωπικής παρουσίας Του).

***

ΛΙΤΗ, λιτότατη η καταγραφή του Ματθαίου (τι να πρωτογράψει ο ιερός ευαγγελιστής!) μας παρουσιάζει μιάν εικονιστική αίσθηση του κόσμου, του κόσμου μας. Ενώ είναι θεόκτιστος κόσμος του Θεού, επιμένει να παραμένει κόσμος του… εαυτού του, κόσμος του εκπτωτικού αυτοπροσδιορισμού του.

Από αυτήν την αλλοτρίωση απομένει μόνο μια μικρή ζύμη, οι Μαθητές, που επιβιβάζονται σε πλοίο για την απέναντι ακτή της λιμνοθάλασσας, το σχετικά μικρό ποίμνιο της διαιώνισης, ο πολύς λευχειμονών όχλος της Αποκάλυψης.

Στη συγκεκριμένη διήγηση του θαύματος, ο θρεμμένος πολύς κόσμος δεν έχει την τόλμη να μαθητεύσει στον αποκαλυπτόμενο Θεό σε διάρκεια χρόνου. Και διαχωρίζεται. Όπως, μετά από λίγο διάστημα, θα το επαναλάβει πιο τραγικά ένας άλλος ή και ανάμεικτος όχλος, τροπιάζων από τα πανηγυρικά “ωσαννά” στα κραυγαλέα “σταύρωσον”.

Ο ευαγγελιστής Ιωάννης θα αποτιμήσει με περισσότερες εξηγήσεις την διαφορότητα, στην εκτενέστατη αγωνιώδη προσευχή της Γεθσημανή.

Μέσα από τα λόγια αυτής της προσευχής (της εκκλησιάζουσας αυτοαποκάλυψης του Χριστού), ο Ιωάννης θα μιλήσει για ένα θεολογικό θαύμα που όμως θα καρποφορηθεί μετά την σταύρωση και χάρη στην σταύρωση, με εναργέστερη Τριαδική παρέμβαση στην πορεία της εκκλησιαστικής συγκρότησης χάρη στην ενεργό πλέον δράση του άλλου Παρακλήτου.

Ο κόσμος εθελούσια προτιμά να κείται εν τω πονηρώ. Η ιστορία μεταξύ εκκλησίας και κόσμου είναι μια μακρά διαλεκτική πορεία, εκατέρωθεν αντιθετικής θεολογικής πιστοποίησης. Μιάς εκατέρωθεν διαλεκτικής πιστοποίησης που διαπορεύεται την παράλληλη ενιστορία, χωρίς να εξαντλείται ούτε στην παπυρική της συγγραφή ούτε στην ηλεκτρονική της καταγραφή και αλγοριθμική εξεργασία. Παραμένει ανοικτή στην χριστολογική της εσχατολογική ανάκληση και κρίση. 

Οι μαθητές αναγνωρίζουν ότι ο Κύριος θεώνει το ανθρώπινό Του πρόσλημμα, για να το χαρίσει διαρκές αληθινό αγίασμα (εκκλησιαστικό διάσωσμα, θέωμα) του κόσμου. Η διατήρηση αυτού του θεανθρώπινα θεικού Τριαδικού δώρου ―αυτού του θεανθρώπινα θεικού Τριαδικού θαύματος― δεν μπορεί αλλιώς να κρατηθεί, παρά μόνο αν μας κρατάει ο Θεός σε μιάν ενότητα αγιασμού μαζί Του. Και αυτό ακριβώς συντελείται με την εναργέστερη ιστορική δράση του Αγίου Πνεύματος στον κόσμο, διά του “δρόμου” της ιστορικής Χριστολογικής θεανθρωπήσεως.

Είναι το μόνο θαύμα που μπορεί να σώσει (και σώζει) τον κόσμο.

***

ΑΥΤΟ το θαύμα μπορεί και… δεν μπορεί να το νιώσει ο κόσμος.

Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους της Εκκλησίας, αναγνωρίζοντας σ᾽ αυτούς την απολεσμένη αίσθηση της ευσπλαγχνίας του Χριστού. Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους της Εκκλησίας, ζώντας σ᾽ αυτούς το μυστήριο της ενεργού δράσεως του Αγίου Πνεύματος. Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους της Εκκλησίας, κατανοώντας με την “μέσα καρδιά” του ότι εκείνοι μεν ζούν “εν τω φωτί” της θεικής Τριαδικής δωρεάς και γιαυτό φιλανθρωπεύονται τόσο γενναιόδωρα, τόσο αληθινά, τόσο θαυμαστικά. Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους της Εκκλησίας, καθώς διαπιστώνει να επαναλαμβάνεται αναλογικά και στο δικό τους βιολογικό παρόν το Παντοκρατορικό θαύμα της αισθητής παρουσίας, ευσπλαχνίας και τροφοδοσίας του Κυρίου προς τους πεντακισχιλίους. Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους, καθώς διαβλέπει τόσο άμεσα και τόσο ανεξήγητα ότι φιλοτιμήθηκαν να αποτελούν την “μικρή ζύμη” του κόσμου, του κόσμου κάθε προέλευσης και κάθε πονεμένης ή απεγνωσμένης χρείας. Αποθαυμάζει τους Αγιο-Παισίους της ᾽Εκκλησίας, διότι το βιώνει πως η Εκκλησία γεννά, ανατρέφει, καλλιεργεί, αγιάζει, αναδεικνύει, αναγνωρίζει Αρσενίους και Παισίους.

Κι ενώ το βλέπει μπροστά στα μάτια του αυτό το θαύμα της χριστοσωτηρίας και του χριστοαγιασμού των Αγιο-Παισίων (και όχι μόνο), ταυτόχρονα ο κόσμος επιλέγει την αυτοαναφορικότητα, την εγωκαλλιέργεια, την εγωπαθογένεια, την εγωεξασφάλιση, δηλαδή μιάν άλλη “μινιμαλιστική διαδρομή”, ένα διαφορετικό δρόμο από την πίστη στον Θεό των Παισίων. Ο κόσμος μας (δηλαδή η πλειονότητα των ανθρώπων) ζει “τον ζόφο των καρδιών”, “τα σκότη της ψυχής”.

Ακόμη κι όταν βλέπει Αγιο-Παισίους (είτε στα χρόνια του είτε προβαλλόμενους στα άμεσα μετάχρονά του), αποζητά από τον Θεό την σιγουριά της εξασφάλισης της (μικρής ή μεγάλης) κοσμικότητάς του. Θέλει την επανάπαυση της προσωρινής του βόλεψης υπέρ την ειλικρινή καρδιακή επιστροφή και αληθινή εκκλησιαστική βίωση του Χριστού.

Το βλέπουμε αυτό στην πλειονότητα των επισκέψεων (είτε απλών είτε σπουδαίων) σε τόπους αγιασμού, σε τόπους μετανοίας, σε τόπους ολοκάρδιας επιποθήσεως του Χριστού.

Η επικαιρότητα του κόσμου (του κόσμου μας), αυτή που αναπαράγεται και αναπροβάλλεται ως ήθος ζωής σήμερα, αυτή η φρούδη επικαιρότητα τόσων κακιών και παθών, βλέπει την κονίστρα των Αγιο-Παισίων μονάχα ως θρησκευτικό πολιτισμικό τουρισμό. Και όχι ως τόπο και τρόπο και χρόνο αγιασμού, δηλαδή μεθέξεως του ζώντος Θεού.

Έχουμε μιάν αναλογική επανάληψη της περιγραφόμενης προσεγγίσεως εκείνου του λαού προς τον Χριστό μας, που τους έθρεψε.

***

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ μας ευσπλαχνίζεται όλους. Με την ενανθρώπησή Του και την ενεργό δράση του Αγίου Πνεύματος δημιούργησε, δηλαδή σωματοποίησε την εκκλησιαστική ενότητα, χαρίζοντας σε όλο τον κόσμο την ενιστορική ευχέρεια της αληθινής πίστης, της λυτρωτικής συμμετοχής, της σωτήριας κοινωνίας. Η Εκκλησία που γεννά Αγιο-Παισίους ανά τους αιώνες (και για την αιωνιότητα) είναι το λυτρωτικό και σωτήριο θαύμα του Τριαδικού Θεού για την τραγικότητα της πανανθρώπινης ενιστορίας.

Όχι πως δεν υπάρχουν στίγματα αλλοτρίωσης, μεταπτώσεις ή και αποπτώσεις στις δικές μας ανθρώπινες συμμετοχές.

Το Αποστολικό Ανάγνωσμα (Α΄ Κορ. 1:10-17) της Κυριακής Η΄ Ματθαίου δεν είναι λιγότερο “στηλιτευτικό” από την στάση του κόσμου έναντι του Χριστού μετά την θαυμαστή διατροφή του. Έριδες και παρατάξεις και σχίσματα δεν έλειψαν ούτε τότε, στην πρώτη-πρώτη ενθουσιώδη ιστορία της Εκκλησίας. Ούτε και θα λείψουν. Δοκιμάζεται επ᾽ αυτών η ποιότητα της ελευθερίας μας στο δύσκολο εκκλησιαστικό άθλημα συμπρόσληψης του Χριστού από μας ή της αναιδούς απαίτησης πρόσληψης του αυτοαναφορικού εαυτού μας από τον Χριστό.

Όμως, εμείς θα σταθούμε αντιμέτωποι με την εικονιζόμενη θέα του μεταμορφωθέντος Κυρίου, εν μέσω Προφητών και Αποστόλων, και στο ιστορούμενο άκουσμα της αυτοαποκαλύψεως του Θεού ως Πατρός του αγαπητού (μοναδικού) Υιού Του.

Την παγκοσμιότητα αυτού του θαύματος θα την γιορτάσουμε κι εφέτος με την εορτή της θείας Μεταμορφώσεως. Σε όλους τους βίους των Αγίων, τα παλαιότερα και τα νεότερα συναξάρια (και οι υμνολόγοι) της Εκκλησίας καταγράφουν (είτε εξυμνούν) τον αγιασμό, την θέωση, την χριστοποίηση των Αγίων, την μετάνοια των αμαρτωλών, τον φωτισμό του Τριαδικού Θεού στις καρδιές και στη ζωή και στα θαυμάσια των Αγίων.

***

ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ, χάρη στην ενιστορία των Αγίων στις συγκυρίες της εποχής τους, διαπιστώνουμε ενδεικτικές παρεμβάσεις της φιλανθρωπίας του Θεού. Ενώ η ιστορία κοσμικά φαίνεται μονότροπα εγκλωβισμένη στην επίκηρη γεηρότητά της, σε αρκετές βιβλικές και αγιολογικές στιγμές διαπιστώνουμε πως την βαστάζει εξαρχής και την οικονομεί τελικά η φιλανθρωπία του Θεού, φανερώνοντας ενίοτε ανάλογες εκβάσεις δεδομένων.

Πρότριτα γιορτάσαμε τους μαρτυρικούς Μακκαβαίους, σήμερα εορτάζουμε τους θεοφόρους Ισαάκιο, Δαλμάτο και Φαύστο επί βασιλείας του αρειανόφρονα Ουάλη. Οι πρώτοι μαρτύρησαν για την Αβρααμική τους πιστότητα στο θέλημα του Θεού των Προφητών. Οι δεύτεροι προειδοποίησαν τον καταδυναστευτικό αυτοκράτορα για το βίαιο τέλος του, επειδή επέμενε στην ολέθρια θρησκευτική του πολιτική. Ούτε οι πρώτοι ούτε οι δεύτεροι ξαστόχησαν· έμειναν πιστοί στο Θεό της αποκαλύψεως.

Και οι δύο αγιολογικές αναφορές παραπέμπουν στη διαλεκτική κόσμου και “μικράς ζύμης”, ένα άθλημα όπου οι πάντες δοκιμαζόμεθα και κρινόμεθα. Και συναθλούμεθα προς τις εκάστοτε επικαιρότητες, ενθαρρυνόμενοι από τους Αναβαθμούς της εκκλησιαστικής πορείας:

“Οι πεποιθότες επί Κύριον εχθροίς φοβεροί και πάσι θαυμαστικοί· άνω γαρ ορώσιν”.

“Εν ανομίαις χείρας αυτών ο των δικαίων κλήρος, επίκουρόν σε έχων, Σώτερ ουκ εκτείνει”.

“Αγίω Πνεύματι το κράτος επί πάντων, όπερ αι άνω στρατηγίαι προσκυνούσι συν πάση πνοή των κάτω”.

“Κύριε, εξέγειρον την δυναστείαν σου και ελθέ εις το σώσαι ημάς”.

 ζώσα και ενεργός πίστη: η δική μας συμμετοχή στις ανατροπές των αδιεξόδων.

 μυστική, και όμως παντοκρατορική θεία δράση του Αγίου Πνεύματος: Εκείνου που “κλωσσά” την θεόκτιστη και θεόσωστη ουσιαστικότητα και δημιουργικότητα του σύμπαντος κόσμου, του κόσμου Του (που θέλησε και θέλει να τον “μοιράζεται” μαζί μας ώστε να είναι “κόσμος μας”, πεδίο της εγκόσμιας οντότητάς μας στην εσχατολογική μας προοπτική).

 ευχαριστιακό ήθος της όλης ζωής και της κοινωνικής διαμετοχής μας: το δικό μας μερίδιο στο εσχατολογικό θαύμα της σωτηρίας, που διαθέει από αιώνων την ιστορία.

Και την διατρέχει αυτό το εσχατολογικό θαύμα, όχι γιατί το θέλουμε εμείς, αλλά το θέλει η δική Του δημιουργός, ουσιοποιός, λογοποιός και θεοποιός κυριότητα.

Σε μας αποκαλύφθηκε εν Κυρίω η αποστολική ομορφιά της χριστοποιημένης ζωής, συμμετοχή στο θαύμα του Θεού για τον κόσμο, τον κόσμο Του, τον κόσμο μας.

† Ο Γουμενίσσης, Αξιουπόλεως και Πολυκάστρου Δημήτριος