Νίκος Αναστασιάδης στην «Κ»: Η Κύπρος, αξιόπιστος εταίρος της Δύσης

Στο λυκόφως της δεκαετούς θητείας του στην προεδρία της Κύπρου, ο Νίκος Αναστασιάδης σε συνέντευξή του στην «Κ» κάνει μια συνολική αποτίμηση της πορείας του, μιλάει για τη συνεργασία του με τρεις Ελληνες πρωθυπουργούς, τη διαχείριση τριών μεγάλων κρίσεων –της οικονομικής του 2013 με το «κούρεμα» των καταθέσεων, της πανδημίας και τώρα του πολέμου στην Ουκρανία–, επισημαίνει τη μετακίνηση της χώρας προς έναν ξεκάθαρα ευρωατλαντικό προσανατολισμό, ενώ αναφερόμενος στη διάσκεψη του Κραν Μοντανά δηλώνει πως το φέρει βαρέως που δεν επιτεύχθηκε λύση, παρότι «είχαμε φθάσει τόσο κοντά», χαρακτηρίζει τον τότε Τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί «θαρραλέο» και επιρρίπτει αποκλειστικά στην Τουρκία την ευθύνη για την αποτυχία.

Σε μια εκτενή συζήτηση στο γραφείο του στο Προεδρικό Μέγαρο της Λευκωσίας, ο κ. Αναστασιάδης αναγνωρίζει σφάλματα με το θέμα των διαβατηρίων, εκφράζει την ελπίδα να υπάρξει μια νέα προσπάθεια στο Κυπριακό και εξαίρει την προσωπικότητα και τις ικανότητες του νέου προέδρου, Νίκου Χριστοδουλίδη, ο οποίος υπήρξε στενός συνεργάτης του.

– Κύριε πρόεδρε, να ξεκινήσουμε με τη συνεργασία που είχατε στη διάρκεια της θητείας σας με τους πρωθυπουργούς Σαμαρά, Τσίπρα και Μητσοτάκη.

– Η συνεργασία με όλους τους Eλληνες πρωθυπουργούς ήταν άψογη. Αλλά δεν μπορώ να μη μνημονεύσω τον Αντώνη Σαμαρά, γιατί με εκείνον ξεκινήσαμε τις τριμερείς περιφερειακές συνεργασίες – με την Αίγυπτο, το Ισραήλ, την Ιορδανία, τον Αραβικό Κόλπο. Με τον Αλέξη Τσίπρα θέσαμε τις βάσεις για το MED7 αρχικά, δηλαδή τα επτά μεσογειακά κράτη και μετά έγινε MED9. Με τον Κυριάκο Μητσοτάκη άψογη επίσης η συνεργασία, απόλυτη συμπαράσταση της Ελλάδος εκεί και όπου χρειάστηκε να υποστηριχθεί η Κύπρος. Μια διαχρονική στάση, από την εποχή της πτώσης της χούντας, της μεταπολίτευσης, οι σχέσεις των εκάστοτε κυπριακών κυβερνήσεων με τις ελληνικές δεν διακρίνονταν από τις διαφορές προ της χούντας μεταξύ Μακαρίου και των εκάστοτε ελληνικών κυβερνήσεων. Υπήρχε μια συνετή, συνεπής και διαρκής στήριξη του Κυπριακού. Ως αποτέλεσμα αυτής της άψογης συνεργασίας ήταν και επί κυβερνήσεως Σημίτη η ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.

– Το 2013 είχαμε την κρίση και το «κούρεμα».

– Αυτό ήταν από τα πιο δύσκολα. Δεκαπέντε μέρες μετά την εκλογή μου να βρεθώ στο Eurogroup για να συζητηθεί το θέμα της υπογραφής του μνημονίου, το οποίο ήταν έτοιμο από τον Νοέμβριο, τρεις μήνες προ της εκλογής μου και το οποίο όμως ο προκάτοχός μου θεώρησε καλύτερο να μεταφέρει στην επόμενη διακυβέρνηση. Ηταν τότε που η Κύπρος είχε υποστεί 22 υποβαθμίσεις. Ηταν στην κατηγορία, από πλευράς επενδυτικής, των σκουπιδιών. Τα ρευστά διαθέσιμα αρκούσαν για τους μισθούς ενός μηνός των υπαλλήλων του ευρύτερου δημόσιου τομέα και δεν υπήρχε ουδείς να μας δανείσει έστω και ένα σεντ. Οι εμπειρίες ήταν οδυνηρές, αλλά χρειάζονταν γενναίες αποφάσεις.

– Ακολούθησαν μετά και οι κατηγορίες για διαφθορά ή απληστία σε σχέση με τα διαβατήρια.

– Το θέμα είναι πως αντιμετωπίσαμε την κρίση. Πήραμε αμέσως μέτρα, προσαρμοστήκαμε με βάση τις υποχρεώσεις που αναλαμβάναμε με το μνημόνιο. Επιβάλλαμε μια δημοσιονομική πειθαρχία. Και κατορθώσαμε το 2016 από τη μια να απαλλαγούμε από την αυστηρή εποπτεία του μνημονίου, να παρουσιάσουμε ρυθμούς ανάπτυξης, να έχουμε μειώσει κάθετα την ανεργία, ενώ την ίδια ώρα άρχισαν οι αναβαθμίσεις, για να φθάσουμε στην επενδυτική βαθμίδα το 2017 ή 2018. Μεταξύ των μέτρων που υιοθετήσαμε ήταν και η συνέχιση του επενδυτικού προγράμματος που έδινε κίνητρα σε ξένους επενδυτές είτε να επενδύσουν είτε να αγοράσουν ακίνητα. Αυτό το πρόγραμμα υιοθετήθηκε το 2007, επί του αείμνηστου Τάσσου Παπαδόπουλου. Το 2011, όχι μόνο επιβεβαιώθηκε από τον αείμνηστο Χριστόφια, αλλά και διαφοροποιήθηκαν τα κριτήρια ώστε να γίνει πιο ελκυστική η προσέλκυση.

Οταν αναλάβαμε και μελετήσαμε το πρόγραμμα και είδαμε ότι δεν υπήρχε τόση ενθάρρυνση, μειώσαμε τα ποσά των επενδύσεων. Με αποτέλεσμα να υπάρξει μια μαζική ροή επενδυτών, μεταξύ των οποίων βεβαίως και κάποιοι απατεώνες, κάποιοι οι οποίοι στην Κύπρο εκμεταλλεύτηκαν προς ίδιον όφελος, παραβιάζοντας τον νόμο. Το εποπτικό σύστημα δεν ήταν –και εδώ είναι το σφάλμα– όσο αυστηρό θα έπρεπε, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή, λόγω του μεγάλου αριθμού των πολιτογραφήσεων, να κριθεί ότι η Κύπρος πωλούσε διαβατήρια και ότι επηρεαζόταν τάχα η Ε.Ε. από τον μεγάλο αριθμό διαβατηρίων. Να σημειώσω ότι από τις 180.000 πολιτογραφήσεις ετησίως στην Ευρώπη, καθ’ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος, δηλαδή από το 2014 περίπου μέχρι και το 2020 που καταργήθηκε, όλοι εκείνοι που πολιτογραφήθηκαν ήταν 7.200. Ως αποτέλεσμα της υλοποίησης του προγράμματος, το συνάλλαγμα που είχε εισρεύσει στη χώρα ξεπέρασε τα 7,5 δισ. Ωφελήθηκε ευρύτερα η οικονομία του τόπου. Πάντως, αυτό ήταν ένα από τα τρωτά της διακυβέρνησης και οφείλω να το πω. Θα έπρεπε να ήμαστε αυστηρότεροι στους ελέγχους.

– Η διαχείριση της πανδημίας;

– Η δεύτερη μεγάλη κρίση που κλήθηκε η διακυβέρνηση να αναλάβει. Θεωρούμαστε ένα από τα πλέον επιτυχημένα κράτη στη διαχείριση της πανδημίας, δεύτερη σε αριθμούς θανάτων, με μια εμβολιαστική κάλυψη του 80%, με μέτρα τα οποία ελήφθησαν έγκαιρα, όχι μόνο υγειονομικά αλλά και οικονομικά. Σαν αποτέλεσμα της ευρωστίας πλέον που παρουσίαζε το κράτος, σταθήκαμε στο πλευρό των εργαζομένων, των επιχειρήσεων, κατά τρόπο που αντί να παρουσιάζεται μείωση των εισοδημάτων, να παρατηρείται αύξηση των καταθέσεων.

– Ο πόλεμος στην Ουκρανία. Εχει μια ιδιαιτερότητα για την Κύπρο και λόγω της Ρωσίας.

– Ακριβώς. Καλύψαμε και αυτό το πρόβλημα και το αντιμετωπίσαμε με ευελιξία και ευρηματικότητα. Οπως πολύ ορθά επισημάνατε, η Κύπρος στηριζόταν μέχρι το 2013-2014 κατά κύριο λόγο στα κεφάλαια από τη Ρωσία. Σιγά σιγά και σταδιακά με την απομείωση, μετά τους αυστηρούς περιορισμούς, τους ελέγχους κ.λπ. φθάσαμε σήμερα η εξάρτηση ή οι καταθέσεις να περιορίζονται στο 3,5%. Το 20% του τουριστικού ρεύματος προερχόταν από τη Ρωσία. Η ανεργία πλέον είναι σχεδόν στο 6,5% από το 17% που παραλάβαμε το 2013. Η Κύπρος σταδιακά άρχισε να μετατρέπεται σε κέντρο τεχνολογίας με τη μεταφορά της έδρας εταιρειών αλλά και υπαλλήλων που ασχολούνται με την υψηλή τεχνολογία, την έρευνα, την καινοτομία, κ.λπ. Εχουμε επίσης προωθήσει τον εκπαιδευτικό τουρισμό. Αυτή τη στιγμή φοιτούν στα κυπριακά πανεπιστήμια 53.000 ξένοι. Οταν αναλάβαμε ήταν μόλις 30.

– Συνεργαστήκατε με τρεις προέδρους των ΗΠΑ: Ομπάμα, Τραμπ, Μπάιντεν.

– Το πρώτο που είχα διακηρύξει και είχαμε υλοποιήσει ήταν ο επαναπροσανατολισμός της εξωτερικής πολιτικής. Ναι, καλές σχέσεις με τη Ρωσία γιατί είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας και για δεκαετίες τηρεί μια στάση αρχής όσον αφορά τη λύση του Κυπριακού, αλλά οφείλουμε πλέον, από την ώρα ιδιαίτερα που είχαμε ενταχθεί στην Ε.Ε., να προσανατολίσουμε την εξωτερική μας πολιτική έτσι ώστε να είμαστε αξιόπιστοι εταίροι και στην Ενωση. Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο μας έβλεπαν με καχυποψία, θεωρώντας μας –λόγω και παλαιότερα της ένταξής μας στο Κίνημα των Αδεσμεύτων, αργότερα των σχέσεων με τη Ρωσία και τα ρωσικά κεφάλαια– ως μια χώρα εξαρτώμενη ή ελεγχόμενη από τη Ρωσία. Σταδιακά και σαν αποτέλεσμα ιδιαίτερα της ανάπτυξης των σχέσεων με το Ισραήλ, άρχισαν να βελτιώνονται οι σχέσεις με την Αμερική, για να φθάσουμε σήμερα στον υψηλότερο βαθμό στρατηγικής συνεργασίας.

Είχαμε φθάσει να συζητάμε για τη σημαία και τον εθνικό ύμνο

– Μοντ Πελεράν και Κραν Μοντανά. Κάναμε κι εμείς λάθη;

– Με τον Μουσταφά Ακιντζί είχαμε μια εξαίρετη συνεργασία, εξαίρετη φιλία, αλλά ιδιαίτερα μια χημεία, η οποία οφειλόταν στην επιθυμία και των δύο να δώσουμε μια λύση που να μπορούν να την αποδεχθούν και οι δύο κοινότητες. Εργαστήκαμε σκληρά και εντατικά και από το 2015 που ανέλαβε ο Ακιντζί οδηγηθήκαμε το 2017 στο Κραν Μοντανά με σωρεία συγκλίσεων, συμφωνιών σε κύρια θέματα. Για πρώτη φορά ετίθετο το θέμα της ασφάλειας, της αποχώρησης των στρατευμάτων, που ήταν τα σημαντικότερα που ανησυχούσαν την ελληνοκυπριακή κοινότητα.

– Πού ανήκει η ευθύνη;

– Ανήκει αποκλειστικά στην Τουρκία και όχι στους δύο ηγέτες της Κύπρου. Φθάσαμε στο σημείο να συζητούμε για τον εθνικό ύμνο, για τη σημαία. Είχαμε προχωρήσει σημαντικά και μπαίναμε στις λεπτομέρειες. Η αποτυχία οφείλεται αποκλειστικά στην αδιαλλαξία της Τουρκίας, της οποίας στρατηγικός στόχος ήταν πάντοτε, είτε από το ’56 είτε από τα γεγονότα του ’63 είτε από το ’83, όταν ανακήρυξαν το ψευδοκράτος. Απλά αξιοποίησαν το αδιέξοδο και δυστυχώς εδώ θα πρέπει να το πω, ένα παράπονο που έχω από τον γενικό γραμματέα: την επομένη θα έπρεπε να συμμετάσχει στο G20 που συνερχόταν στο Αμβούργο, αν δεν απατώμαι, και ήταν προγραμματισμένο. Συνεπώς, αφιέρωσε ελάχιστες ώρες για ένα πρόβλημα μισού αιώνα. Θα μπορούσε, αντί να τερματίσει εκείνο το βράδυ τον διάλογο, να τον αναβάλει. Γινόταν η σκέψη, αν καταλήγαμε και κλείναμε το θέμα των εγγυήσεων για τα θέματα των στρατευμάτων, να συνέλθουν οι πρωθυπουργοί των τριών εγγυητριών δυνάμεων, συν οι δύο κοινότητες, για να αποφασίσουν. Με λυπεί ειλικρινά και είναι ένα από τα βάρη που φέρω, το ότι ήμασταν τόσο κοντά στην εξεύρεση της λύσης.

– Ο επόμενος πρόεδρος έχει ελπίδες να είναι μέρος μιας πιο προχωρημένης διαδικασίας; Υπάρχει η δυνατότητα με την ηγεσία που υπάρχει σήμερα;

– Δεν έχω αμφιβολία όσον αφορά τις προθέσεις του προέδρου. Εκείνο που έχω αμφιβολία είναι αν επιτέλους η Τουρκία συνειδητοποιήσει το πόσα πολλά οφέλη θα προκύψουν σε σχέση με το εάν θα έχει ένα τουρκοκυπριακό ελεγχόμενο κρατίδιο, είτε όσον αφορά τις ευρωπαϊκές σχέσεις, τις ευρωτουρκικές σχέσεις είτε όσον αφορά την ειρήνη στην περιοχή, την εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων χωρίς προβλήματα.

– Πόσο ρόλο παίζει η απουσία ενός Ακιντζί στην άλλη πλευρά; Είναι η Τουρκία ο κύριος παράγοντας;

– Θα σας πω μόνο ένα περιστατικό και δεν είναι νέο. Τον Γενάρη στη Γενεύη είχαμε συμφωνήσει ότι θα κατατίθεντο χάρτες επί του εδαφικού και είναι η πρώτη φορά που θα κατέθετε η τουρκική πλευρά, η τουρκοκυπριακή κοινότητα τον χάρτη. Η διαφορά μας περιοριζόταν στο μισό τοις εκατό. Εγώ επέμενα στο να περιοριστεί στο 27. Εκείνος ήθελε 28. Κατετέθησαν. Ο Ερντογάν εξοργίστηκε. Δυστυχώς, ρυθμιστής με παρεμβάσεις επί το αρνητικό ήταν πάντοτε η Τουρκία. Οι Τουρκοκύπριοι λόγω της οικονομικής εξάρτησης από τους εποίκους, της παρουσίας του τουρκικού στρατού, ήταν πάντοτε υπό καταπίεση. Ο Ακιντζί ήταν ένας θαρραλέος Τουρκοκύπριος, ο οποίος τολμούσε, αλλά δυστυχώς δεν είχε τη δύναμη να επιβάλλει αυτά που συμφωνούνταν.

– Και φθάνουμε στο σήμερα, στις πρόσφατες εκλογές. Και οι τρεις υποψήφιοι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ήταν συνεργάτες σας.

– Οντως, ο κ. Μαυρογιάννης για εννιά χρόνια ήταν ο διαπραγματευτής μου για το Κυπριακό. Είχαμε μια άριστη συνεργασία. Είναι άνθρωπος που τον διακρίνει ήθος και γνώση. Ενας καθ’ όλα ικανός διπλωμάτης. Ο κ. Χριστοδουλίδης υπήρξε διευθυντής του διπλωματικού μου γραφείου, κυβερνητικός εκπρόσωπος, αργότερα για τέσσερα χρόνια υπουργός Εξωτερικών. Και βεβαίως ο πρόεδρος της παράταξής μου, φίλτατος Αβέρωφ Νεοφύτου. Κάποια στιγμή το είπα ότι ήταν και οι τρεις εκλεκτοί συνεργάτες μου και παρεξηγήθηκα. Αλλά δεν μπορεί να αρνηθείς συνεργάτες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν δήλωσα σαφέστατα και ενεργώς τη στήριξή μου στον πρόεδρο της παράταξης. Ομως, σήμερα εξελέγη ο κ. Χριστοδουλίδης. Τον γνωρίζω πάρα πολύ καλά. Ξέρω πόσες ικανότητες έχει, πόσο εργασιομανής είναι.

– Είχαμε τον σεισμό στην Τουρκία. Μπορεί να υπάρξει μια προσέγγιση Ελλάδας – Τουρκίας; Μπορεί να αλλάξει κάτι λόγω της ανθρώπινης διάστασης;

– Η ανθρώπινη διάσταση είναι εκείνη που ενδεχομένως να αλλοιώνει τα εχθρικά αισθήματα που δημιουργούσε ο αναθεωρητισμός του Ερντογάν, ο οποίος λέγοντας ότι αμφισβητεί την κυριαρχία μας δημιουργούσε και ένα αίσθημα στον λαό ότι απέναντί μας έχουμε εχθρούς. Ο σεισμός έχει συμβάλει στο να ανατραπεί αυτό. Τώρα, πέραν τούτου, θα ήταν παρακινδυνευμένο να πει κανείς ότι αλλάζουν οι στόχοι. Εκτός εάν μετά τις εκλογές αναθεωρήσει επιτέλους αυτόν τον μεγαλοϊδεατισμό, το να θέλει συνεχώς να εξοπλίζεται, συνεχώς να θέλει να είναι υπερδύναμη.

– Και για το Κυπριακό;

– Ισχύει και για το Κυπριακό. Εάν υπάρξει μια επαναπροσέγγιση και διάλογος με την Ελλάδα, σίγουρα δεν μπορεί να μείνει εκτός το Κυπριακό. Και θεωρώ ότι από την ώρα που θεωρείται ότι το Κυπριακό είναι ένα ευρωπαϊκό πρόβλημα, υπάρχουν θέματα που άπτονται των ευρωτουρκικών σχέσεων, όπως είναι η τελωνειακή ένωση, η αναθεώρηση, η φιλελευθεροποίηση, οι θεωρήσεις βίζας και ούτω καθεξής, που αφορούν την Τουρκία, αφορούν τους επιχειρηματίες της Τουρκίας και πιστεύω ότι μπορεί να αλλάξει το όλο σκηνικό. Ομως, αυτό είναι η ελπίδα, η προσδοκία. Ας ελπίσουμε ότι θα πραγματοποιηθεί αυτή η προσδοκία.

πηγή: kathimerini.gr