Πηγαίνουμε στη θάλασσα, αλλά ξέρουμε να κολυμπάμε;

Με ακτογραμμή 13.676 χιλιομέτρων, πλούσια ναυτική παράδοση και πολίτες με έντονη επαφή με το υδάτινο στοιχείο, η Ελλάδα εξακολουθεί να καταγράφει κάθε χρόνο υψηλά ποσοστά θανάτων από πνιγμό. Σύμφωνα με τα επίσημα δεδομένα του Παρατηρητηρίου Ατυχημάτων του οργανισμού Safe Water Sports –σε συνεργασία με το υπουργείο Ναυτιλίας, το Λιμενικό Σώμα και την Ελληνική Αστυνομία– το 2024 καταγράφηκαν συνολικά 395 θάνατοι στο υδάτινο περιβάλλον της χώρας. Μέχρι σήμερα, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2025, έχουν καταγραφεί 91 θάνατοι από πνιγμό στη θάλασσα. Αν και μειωμένος ο αριθμός σε σχέση με το ίδιο διάστημα του 2024, ο προβληματισμός παραμένει. Πόσω μάλλον όταν από αυτούς οι τρεις αφορούσαν ανήλικα παιδιά, στον ποταμό Αραχθο και σε πισίνα της Ρόδου, γεγονός που έρχεται να υπενθυμίσει την ανάγκη ενίσχυσης της κολυμβητικής παιδείας.

Είναι ένα καλό παράδειγμα που συναντάμε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Στην Αυστρία, τη Γαλλία και στη Γερμανία τα μαθήματα κολύμβησης είναι υποχρεωτικά σε όλα τα σχολεία. Σύμφωνα με έκθεση του ΟΟΣΑ (2022), πολλές ευρωπαϊκές χώρες περιλαμβάνουν την κολύμβηση στο πρόγραμμα σπουδών του δημοτικού σχολείου για να εξασφαλίσουν τις δεξιότητες ζωής. Στην Ολλανδία κάποτε ήταν υποχρεωτική η κολύμβηση στο σχολείο, αλλά από το 1985 λιγότερα σχολεία την προσφέρουν, καθώς τα περισσότερα παιδιά γνωρίζουν ήδη πώς να κολυμπούν.

Η έκθεση επισημαίνει σημαντικές διαφορές στην ικανότητα κολύμβησης μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ: πάνω από το 90% των ενηλίκων σε χώρες όπως η Σουηδία και η Γερμανία ξέρουν να κολυμπούν, ενώ στο Μεξικό ξέρουν λιγότεροι από τους μισούς – μία ανισότητα που συμβάλλει στα υψηλότερα ποσοστά πνιγμών σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. Στην περίπτωση της Γαλλίας, το ταξικό χάσμα βαθαίνει εντός της χώρας: το 13% των παιδιών εργατών δεν ξέρει κολύμπι στην ηλικία των 13 ή 14 ετών, σε σύγκριση με το 2% των παιδιών –ίδιας ηλικίας– διευθυντικών στελεχών.

Συνολικά στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης καταγράφηκαν, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (ΠΟΥ, 2022) 4.810 θάνατοι. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων αυτοί που κινδυνεύουν περισσότερο είναι ηλικιωμένοι και παιδιά. «Από τα περιστατικά που έχω αντιμετωπίσει, το 90% ήταν ηλικιωμένοι και το 10% παιδιά» υπογραμμίζει ο Δημήτρης Βεντούρης, ναυαγοσώστης με πολυετή πείρα. Αυτό το καλοκαίρι είναι προϊστάμενος στη Σαντορίνη, ενώ για πολλά χρόνια είχε συντονιστικό ρόλο των ναυαγοσωστών που επιχειρούσαν στην Ανατολική Αττική.

Οπως μας εξηγεί, ο κίνδυνος για τα παιδιά είναι τους μήνες αιχμής, δηλαδή τον Ιούλιο και τον Αύγουστο: «Είχα αρκετά περιστατικά με παιδιά, όσο πιο πολύς κόσμος έρχεται στη θάλασσα και γεμίζουν οι παραλίες, τόσο εντείνεται το να ξεφεύγουν τα παιδιά από την εποπτεία των γονιών τους. Σε αυτές τις περιπτώσεις φτιάχνουμε πρωτόκολλα για το πώς πηγαίνουμε εμείς και αναζητούμε το παιδί· και είχα 100% επιτυχία. Δεν έχασα ποτέ παιδί. Θέλει όμως τεχνική και γνώση».

Σε κάποια σχολεία η κολύμβηση καλύπτεται σε 10 δίωρα μαθήματα ανά τρίμηνο στο πλαίσιο της Φυσικής Αγωγής σε κολυμβητήρια των δήμων και της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, ωστόσο το πρόγραμμα παραμένει περιορισμένο, εν πολλοίς λόγω έλλειψης υποδομών. Σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, φέτος αναμένεται να ενισχυθεί το μάθημα της κολύμβησης στα δημοτικά σχολεία με ένταξη στοιχείων ναυαγοσωστικής, ενώ στα σχέδια είναι να μετατραπεί το μάθημα σε υποχρεωτικό για τους μαθητές Γ’ και Δ’ Δημοτικού.

«Θα πρέπει να υπάρχουν κολυμβητική παιδεία και βασικές γνώσεις ναυαγοσωστικής ήδη από το Δημοτικό. Είναι ένα καλό μέτρο, όμως μέχρι τώρα είναι για λίγες ώρες κάθε βδομάδα. Δεν επαρκούν», συμπληρώνει ο Βεντούρης. «Σχεδόν παντού υπάρχουν κολυμβητήρια και παντού υπάρχει θάλασσα. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε γύρω γύρω θάλασσα και να μην ξέρουμε να κολυμπάμε. Πρέπει να είναι εντατικά τα μαθήματα ώστε όλα τα παιδιά που θα πηγαίνουν στις παραλίες ή στα ποτάμια να έχουν τον πρώτο βαθμό ικανότητας να επιπλέουν κι αν γίνει κάτι να μπορούν να επιστρέφουν στη στεριά».

Ταυτόχρονα ο ναυαγοσώστης σχολιάζει τη φουσκωτή κουλούρα θαλάσσης. «Οταν βλέπουμε στη θάλασσα παιδιά με κουλούρες, καταλαβαίνουμε ότι μόνο να επιπλεύσουν μπορούν. Οι γονείς τις αγοράζουν για τα παιδιά για να απολαύσουν το παιχνίδι, όμως δεν είναι ασφαλές, αφού με τον πρώτο κυματισμό η κουλούρα ενδέχεται να αναποδογυρίσει και το παιδί να εγκλωβιστεί και να συμβεί μέσα σε δευτερόλεπτα το μοιραίο», συμπληρώνει.

Ο ίδιος όμως σχολιάζει αιχμηρά ότι η μάστιγα της δεκαετίας και στις παραλίες δεν είναι άλλη από το κινητό: «Πολλές φορές μικρά παιδιά έρχονται σε μένα και ψάχνουμε τους γονείς τους. Οι γονείς ασχολούνται με το κινητό και τα παιδιά φεύγουν. Μια ευγενική προτροπή: οι γονείς πρέπει να απομακρύνουν το βλέμμα τους από την οθόνη των κινητών και να εστιάσουν στα παιδιά τους».

Αυστρία

Τα μαθήματα κολύμβησης αποτελούν υποχρεωτικό μέρος του προγράμματος σπουδών «φυσικής αγωγής και αθλητισμού» στα αυστριακά δημοτικά σχολεία. Η συμμετοχή είναι υποχρεωτική, αν και μπορούν να γίνουν εξαιρέσεις για λόγους υγείας. Οι ώρες μαθημάτων κολύμβησης στο δημοτικό σχολείο αποφασίζεται από τα ίδια τα σχολεία, ενώ προβλέπεται ότι τα παιδιά της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου πρέπει να αποκτήσουν βασικές κολυμβητικές γνώσεις. Τα μαθήματα κολύμβησης μπ ορούν να γίνονται σε πισίνες ή ανοιχτές θάλασσες, αρκεί να υπάρχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις διάσωσης και αποδυτήρια και να πληρούνται ορισμένα πρότυπα υγιεινής.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον Ερυθρό Σταυρό Νεολαίας της Βιέννης, οι δεξιότητες κολύμβησης των παιδιών στη Βιέννη είναι ανεπαρκείς, αφού υπολογίζεται ότι το 60% εκείνων που παρακολουθούν μαθήματα κολύμβησης στα σχολεία δεν ξέρουν κολύμπι.

Ισπανία

Σε αντίθεση με την εκπαίδευση για την οδική ασφάλεια, η εκπαίδευση για την ασφάλεια στο νερό δεν αποτελεί μέρος του σχολικού προγράμματος στην Ισπανία. Ωστόσο, ορισμένες αυτόνομες κοινότητες ή μεμονωμένα σχολεία μπορούν να επιλέξουν να συμπεριλάβουν την κολύμβηση στα προγράμματα φυσικής αγωγής, αλλά δεν αποτελεί τυπική απαίτηση σε ολόκληρη τη χώρα.

Τα τελευταία χρόνια η χώρα βιώνει μια ανησυχητική αύξηση πνιγμών, με 302 θανάτους σε υδάτινα περιβάλλοντα κατά τους πρώτους επτά μήνες του 2025. Είναι η πρώτη φορά που ο αριθμός των θανάτων από πνιγμό στην Ισπανία ξεπέρασε τους 300 πριν από τον Αύγουστο. Μάλιστα ο Ιούνιος του 2025 ήταν ο πιο θανατηφόρος της τελευταίας δεκαετίας, με 73 θανάτους από πνιγμό κατά τη διάρκεια των 30 ημερών του μήνα. Ο Ιούλιος ήταν επίσης ιδιαίτερα θανατηφόρος, με 92 θανάτους. Από τα 302 άτομα που πνίγηκαν στην Ισπανία κατά τους πρώτους επτά μήνες του έτους, 150 πέθαναν ενώ κολυμπούσαν σε ισπανικές παραλίες, 62 σε ποτάμια, 31 σε πισίνες και τα υπόλοιπα 60 σε άλλες τοποθεσίες, όπως ταμιευτήρες, λίμνες, λακκούβες ή στην ανοιχτή θάλασσα μακριά από την ακτή.

Κροατία

Τα μαθήματα κολύμβησης για παιδιά δεν είναι υποχρεωτικά στην Κροατία παρ’ όλο που ο πνιγμός είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου παιδιών στη χώρα, με την πρώτη να είναι τα τροχαία. Στην Κροατία 857 άτομα πνίγηκαν μεταξύ 2011 και 2020, εκ των οποίων 53 ήταν παιδιά και νέοι κάτω των 19 ετών. Οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι μεταξύ 40%-70% των παιδιών στην Κροατία δεν ξέρουν να κολυμπούν. Η συστηματική εκπαίδευση των παιδιών καταργήθηκε το 2010. Το υπουργείο Τουρισμού και Αθλητισμού προσπάθησε να την επαναφέρει το 2021, αλλά απέτυχε. Στην Κροατία προς το παρόν μόνο ο Ερυθρός Σταυρός οργανώνει εκπαίδευση με ναυαγοσώστες σε κολυμβητήρια, λίμνες κ.λπ. και αν και δεν υπάρχουν εθνικά προγράμματα, ορισμένες πόλεις και νομοί διαθέτουν τα δικά τους προγράμματα, όπως το Ζάγκρεμπ, σε δημόσιες πισίνες.

Λιθουανία

Προγράμματα κολύμβησης στη Λιθουανία πραγματοποιούνται από το 2009, και από 1.000 παιδιά τότε, ετησίως σήμερα συμμετέχουν περισσότερα από 10.000. Από την περσινή χρονιά υπήρξε μεγαλύτερη κρατική υποστήριξη και ξεκίνησε να χρηματοδοτείται ως εθνικό πρόγραμμα για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, με στόχο περισσότερα από 56.000 παιδιά να έχουν την ευκαιρία να μάθουν κολύμβηση το 2028. Το 2020, το υπουργείο Παιδείας της Λιθουανίας διέθεσε 170.000 ευρώ για αυτό το πρόγραμμα και χρηματοδότησε μαθήματα κολύμβησης για περίπου 3.500 μαθητές. Το 2021 διατέθηκαν σχεδόν 430.000 ευρώ, επιτρέποντας σε περίπου 8.000 μαθητές Δημοτικού να συμμετάσχουν σε δωρεάν μαθήματα.

* Το άρθρο γράφτηκε στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE, στο οποίο συμμετέχει κατ’ αποκλειστικότητα η «Εφ.Συν.». Συνεργάστηκαν οι Marina Kelava (H-Alter.org - Κροατία), Ieva Kniukštienė (Delfi - Λιθουανία), Kim Son Hoang (Der Standard - Αυστρία), Lola García-Ajofrín (El Confidencial - Ισπανία), Francesca Barca (Vox - Γαλλία)

ΠΗΓΗ: από την έντυπη "Εφημερίδα των Συντακτών" (efsyn.gr)