Πολυσπόρι: Η εποχή της σποράς και το έθιμο της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας που ενώνει τη γη με τους ανθρώπους

Το φθινόπωρο, στη μέση της σποράς, η ελληνική ύπαιθρος κάνει μια μικρή παύση. Στις 21 Νοεμβρίου, στα Εισόδια της Θεοτόκου, γιορτάζουμε την Παναγία τη Μεσοσπορίτισσα, μια συμβολική μέρα που συνδέει τους καρπούς της γης με τους ανθρώπους της υπαίθρου. Πρόκειται για ένα έθιμο που τιμά όσους καλλιεργούν αλλά και όσους αναζητούν ουσιαστική σχέση με την τροφή και την προέλευσή της. Έτσι, το εθιμοτυπικό πιάτο της είναι ένα φαγητό που συμπυκνώνει την ιδέα της ευφορίας και της συλλογικότητας: το πολυσπόρι.

Πολυσπόρι – Η περίοδος της σποράς είναι το θεμέλιο της αγροτικής χρονιάς

Από τα τέλη του φθινοπώρου μέχρι τις αρχές του χειμώνα, ο αγρότης αφιερώνει πολύτιμο χρόνο και κόπο για να καλλιεργήσει τους σπόρους που θα δώσουν τροφή τους υπόλοιπους μήνες του έτους. Η λαϊκή παράδοση δίνει βαρύ συμβολισμό σε αυτή την εποχή της σποράς, όπου η γη δέχεται τους σπόρους που θα καθορίσουν το αποτέλεσμα της επόμενης σοδειάς. Θεωρεί δε ότι ο σπόρος, όσο ταπεινός και αν φαίνεται, κουβαλά μέσα του την κρυμμένη δυναμική της νέας αρχής. την έναρξη του κύκλου της ζωής, της ελπίδας και της αναγέννησης.

20 Νοεμβρίου, την παραμονή της γιορτής οι γυναίκες προετοιμάζουν το πολυσπόρι

Η διαδικασία ξεκινάει από τα σπίτια, όπου οι γυναίκες μουλιάζουν όσπρια, δημητριακά και διάφορα σπόρια. Η προετοιμασία λειτουργεί ως κοινό σημείο αναφοράς, καθώς κάθε οικογένεια συμβάλλει με ένα μέρος της παραγωγής της. Το επόμενο πρωί τα υλικά μεταφέρονται στο Λαογραφικό Μουσείο που ενώνονται όλα μαζί στο ίδιο καζάνι σε σύβραση και μετά τον εσπερινό μοιράζονται στην εκκλησία όπου γίνεται και η αρτοκλασία για τον Εορτασμό της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας.

Το πολυσπόρι είναι μια μικρή αποτύπωση της σοδειάς κάθε τόπου. Σιτάρι, καλαμπόκι, ρεβίθια, φασόλια, φακές και σπόρια βράζουν μαζί, δημιουργώντας ένα φαγητό που ενώνει διαφορετικά προϊόντα σε ένα ενιαίο σύνολο. Η πολυμορφία και η ποικιλία τους αντιπροσωπεύει το εύρος της αγροτικής παραγωγής και λειτουργεί σαν ευχή για πολυκαρπία.

Το ίδιο έθιμο συναντάμε και στην Κεφαλονιά, όπου φτιάχνουν τα «μπουρμπουρέλια». Έίναι ένα παραδοσιακό κεφαλλονίτικο φαγητό από ένα μείγμα δημητριακών και οσπρίων που βράζουν μαζί. Η βασική τους συνταγή περιέχει σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, ρεβίθια, φακές, κουκιά, μπιζέλια, στα οποία, αφότου χυλώσουν, προσθέτουν ρύζι και στο τέλος σερβίρουν με ρόδι, κανέλα και μέλι ή πετιμέζι.

Το έθιμο της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας στην Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά

Η αναζωογόνηση της αγροδιατροφικής ταυτότητας και η ανάγκη για μια πιο ανθρώπινη σχέση με την τροφή έχουν αναδείξει το έθιμο της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας ως στοιχείο στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Όπως αναφέρεται στην ανακοίνωση του Υπουργείου Πολιτισμού: «Την παραμονή των Εισοδίων της Θεοτόκου, στις 20 Νοεμβρίου κάθε έτους, σε έναν μικρό μεταβυζαντινό ναό, γνωστό και ως η «Παναγίτσα στ’ Αρχαία», μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, εκεί που κατά την αρχαιότητα τελούνταν τα Ελευσίνια μυστήρια, μετά την ακολουθία του εσπερινού, ευλογείται από τον ιερέα η ιερή τροφή της Δήμητρας και οι άλλες δύο τροφές που συγκροτούν την τριάδα της μεσογειακής δίαιτας. Οι πιστοί προσκομίζουν άρτους, μαζί με λίγο λάδι και κρασί. Παραδίδουν επίσης στον ιερέα χαρτιά, στα οποία αναγράφονται τα ονόματα των οικείων τους, προκειμένου να μνημονευθούν στη δέηση για υγεία και ευημερία. Ο ιερέας ευλογεί τις προσφορές των πιστών και δέεται «υπέρ ευφορίας των καρπών της γης». Μετά το πέρας της θρησκευτικής τελετής, οι άρτοι μοιράζονται σε όλους τους παρευρισκόμενους. Από το 2014, αναβιώνει από τον Λαογραφικό Σύλλογο Ελευσίνας «Αδράχτι» το πολυσπόρι, το οποίο παρασκευάζεται με βρασμένα δημητριακά και όσπρια, στα οποία προστίθεται πετιμέζι, ρόδι και σταφίδες, και μοιράζεται σε όλους τους συμμετέχοντες στη γιορτή, κατά την έξοδό τους από τον αρχαιολογικό χώρο.

cantina.protothema.gr