Τα σχολεία υποφέρουν από τις αόρατες πληγές των συγχωνεύσεων

ριν από λίγες μέρες η αιφνιδιαστική συγχώνευση 30 τμημάτων, που ανακοινώθηκε ενάμιση μήνα μετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, και η διαμαρτυρία των εκπαιδευτικών έξω από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Α’ Αθήνας συνοδεύτηκαν από απρόκλητη επίθεση των ΜΑΤ. Μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί δέχτηκαν χημικά και βομβίδες κρότου-λάμψης.

Το ίδιο χρονικό διάστημα, λίγα χιλιόμετρα μακρύτερα, έναν μήνα μετά τη συγχώνευση τμημάτων στο 3ο Δημοτικό Σχολείο Ραφήνας, γονείς της Β’ τάξης περιγράφουν μια εικόνα που δεν χωράει στις ψυχρές ανακοινώσεις του υπουργείου: αποσυντονισμένα παιδιά, διαταραγμένο κλίμα στην τάξη, μαθητές με νευροδιαφορετικότητα που βυθίζονται στην αμηχανία και τη σύγχυση και εκπαιδευτικοί που δίνουν μάχη χωρίς όπλα.

Η επιστολή τους είναι μια κραυγή αγωνίας, αλλά και ένα ντοκουμέντο για το πώς οι «συγχωνεύσεις» μεταφράζονται στην πράξη: όχι σε καλύτερη οργάνωση ή ορθολογική διαχείριση πόρων, αλλά σε κλονισμένη παιδική ψυχολογία, χαμένη χαρά για το σχολείο, φόβο και ένταση μέσα στις αίθουσες. Αυτό που συνέβη στη Ραφήνα είναι καθρέφτης ενός ευρύτερου προβλήματος: η πολιτεία αντιμετωπίζει το δημόσιο σχολείο ως διοικητική δομή, όχι ως ζωντανό οργανισμό.

Η λογιστική του υπουργείου και η λογική του παιδιού

Οι συγχωνεύσεις παρουσιάζονται ως αναγκαίο κακό. «Δεν περισσεύουν δάσκαλοι, πρέπει να γίνουν εξορθολογισμοί», λένε οι αρμόδιοι. Μόνο που ο «εξορθολογισμός» αυτός σπάει πάνω στα θρανία επτάχρονων παιδιών. Η παιδεία δεν είναι επιχείρηση. Δεν μπορεί να αποτιμάται με δείκτες αποδοτικότητας. Οταν το υπουργείο βλέπει 25 μαθητές ως «κανονικό τμήμα», ο δάσκαλος βλέπει 25 διαφορετικές προσωπικότητες. Και το παιδί βλέπει μια τάξη όπου δεν προλαβαίνει να ακουστεί.

Η σταθερότητα αποτελεί θεμέλιο της μάθησης. Στο δημοτικό σχολείο, όπου το παιδί διαμορφώνει την αίσθηση του «ανήκειν» και της συνέχειας, η ρουτίνα λειτουργεί ως προστατευτικό πλαίσιο. Οταν όμως ένα τμήμα συγχωνεύεται, τα παιδιά χάνουν την τάξη τους, τον δάσκαλό τους, το γνώριμο περιβάλλον και συχνά αναγκάζονται να επαναπροσδιορίσουν τις φιλίες τους και τις δυναμικές ρόλου μέσα στη νέα ομάδα. Οπως παρατηρεί μια δασκάλα με 20ετή εμπειρία: «Η συγχώνευση ενός τμήματος είναι σαν να ξεκινάς τη σχολική χρονιά από την αρχή, αλλά χωρίς τον χρόνο και τη διάθεση να ξαναχτίσεις σχέσεις εμπιστοσύνης. Τα παιδιά αισθάνονται ότι τιμωρούνται για κάτι που δεν φταίνε».

Εμπιστοσύνη

Η παιδική ηλικία, και ειδικά η περίοδος των πρώτων τάξεων του Δημοτικού, είναι το θεμέλιο της σχέσης του παιδιού με τη μάθηση. Εκεί γεννιέται η περιέργεια, η εμπιστοσύνη στον δάσκαλο, η ασφάλεια μέσα στην ομάδα. Οταν αυτή η ισορροπία διαταράσσεται απότομα -όπως με τη συγχώνευση δύο τμημάτων- οι συνέπειες δεν είναι απλώς διοικητικές. Είναι υπαρξιακές. Παιδιά με διαφορετικά επίπεδα ωριμότητας, κοινωνικών δεξιοτήτων ή μαθησιακών αναγκών ρίχνονται ξαφνικά στο ίδιο «καζάνι». Εκεί, το παιδί που χρειάζεται χρόνο για να εκφραστεί, χάνεται στη φασαρία· το παιδί με αυξημένες ανάγκες υποστήριξης βιώνει την απόρριψη· ενώ το παιδί που ώς τότε αγαπούσε το σχολείο, αρχίζει να το συνδέει με άγχος. Η λέξη «τάξη» χάνει το νόημά της, γιατί δεν υπάρχει πια ούτε τάξη ούτε ρυθμός. Υπάρχει μια αρένα διαχείρισης, όπου ο εκπαιδευτικός παλεύει να επιβάλει μια στοιχειώδη ηρεμία, θυσιάζοντας τον παιδαγωγικό στόχο.

Οι δάσκαλοι βρίσκονται εγκλωβισμένοι ανάμεσα στο καθήκον και στο αδύνατο. Οφείλουν να διδάξουν, να εμψυχώσουν, να προστατέψουν – και ταυτόχρονα να αντιμετωπίζουν 25 ή 27 διαφορετικές προσωπικότητες, ανάμεσά τους και παιδιά με αναπηρίες που χρειάζονται ατομική προσέγγιση. Οταν το κράτος ζητά να «εξορθολογιστεί το σύστημα», ο εκπαιδευτικός μετατρέπεται άθελά του σε διαχειριστή κρίσεων. Δεν είναι αυτός που εμπνέει, αλλά αυτός που «σώζει τη μέρα». Η δημιουργικότητα πνίγεται μέσα στην ανάγκη επιβολής της τάξης.

Πίσω από κάθε παιδί που γυρίζει σπίτι κλαμένο, πίσω από κάθε γονιό που γράφει επιστολές απόγνωσης, υπάρχει ένας δάσκαλος που νιώθει πως απέτυχε – όχι επειδή δεν προσπάθησε, αλλά επειδή το σύστημα δεν του επέτρεψε να πετύχει.

Η επιστολή των γονέων της Ραφήνας καταλήγει με μια φράση που θα έπρεπε να γίνει τίτλος μιας εθνικής αυτοκριτικής: «Η ασφάλεια των παιδιών μας είναι πάνω από όλα, απέναντι σε κάθε οικονομικό προγραμματισμό που τα αντιμετωπίζει ως στυγνό αριθμό».

Πίσω από κάθε «συγχώνευση τμήματος» υπάρχουν δεκάδες τέτοιες ιστορίες. Σχολεία που στενάζουν, παιδιά που χάνουν τη φωνή τους, εκπαιδευτικοί που απογοητεύονται, γονείς που βλέπουν τη σχολική καθημερινότητα να μετατρέπεται σε ψυχολογική δοκιμασία. Οι αριθμοί ίσως να «βγαίνουν» στα χαρτιά. Αλλά το τίμημα το πληρώνει η παιδική ψυχή – που δεν χωρά σε πίνακες Excel.

Η παιδαγωγική δεν συγχωνεύεται

Κάθε φορά που συγχωνεύεται ένα τμήμα δεν «εξοικονομείται» απλώς ένας δάσκαλος. Χάνεται μια μικρή κοινότητα. Μια δυναμική που είχε χτιστεί, μια σχέση εμπιστοσύνης, μια παιδαγωγική ροή. Το αίτημα των γονέων της Ραφήνας, όπως και το αίτημα των γονέων της Αθήνας, δεν είναι συντεχνιακό ούτε τοπικό. Είναι μια υπενθύμιση ότι το σχολείο δεν είναι μηχανισμός, αλλά ζωντανός οργανισμός. Και κάθε οργανισμός χρειάζεται φροντίδα, όχι περικοπές. Αν η πολιτεία επιλέξει να βλέπει τα παιδιά ως αριθμούς, τότε θα πρέπει να αναλάβει και την ευθύνη για τα ραγισμένα βλέμματα των επτάχρονων που δεν θέλουν πια να πάνε σχολείο. Κι αυτό κανένας «οικονομικός σχεδιασμός» δεν μπορεί να το δικαιολογήσει.

«Φέτος είναι μια από τις χειρότερες χρονιές για τα σχολεία»

Οργή στην προχθεσινή κινητοποίηση έξω από το υπ. Παιδείας: «Τα παιδιά μας δεν είναι σαρδέλες μέσα σε κουτιά, έχουν μορφωτικά δικαιώματα»

Γονείς και εκπαιδευτικοί δεν σταματούν τις δράσεις τους μέχρι να αρθούν οι συγχωνεύσεις τμημάτων και η υποστελέχωση των σχολείων στην Αττική και σε όλη την Ελλάδα. Στην προχθεσινή κινητοποίηση έξω από το υπουργείο Παιδείας, στην οποία καλούσαν σύλλογοι γονέων και εκπαιδευτικών, ενώσεις και ομοσπονδίες, εκπαιδευτικοί και γονείς τόνισαν πως η κατάσταση στα σχολεία έχει φτάσει στο μη περαιτέρω, ενώ κατήγγειλαν κατηγορηματικά τις εικόνες ντροπής της προηγούμενης Πέμπτης που η αστυνομία επιτέθηκε με χημικά και κρότου-λάμψης στους συγκεντρωμένους έξω από τη Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Α’ Αθήνας, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονταν και παιδιά Δημοτικού.

«Τα παιδιά μας δεν είναι σαρδέλες μέσα σε κουτιά, έχουν μορφωτικά δικαιώματα. Η κυβέρνηση βλέπει λογιστικά την Παιδεία και απαντάει με τα “μαθηματικά της”, τα οποία όμως λένε κάτι απλό: ότι θέλει τμήματα πολυάριθμα αντί να προσλάβει εκπαιδευτικούς», τόνισε ο Δημήτρης Χαλβατζιδάκης, μέλος του Δ.Σ. του Α’ Συλλόγου Αθηνών Εκπαιδευτικών ΠΕ. Οι συγκεντρωμένοι κατακεραύνωσαν τις πολιτικές της υπουργού Παιδείας, Σοφίας Ζαχαράκη, αλλά και της κυβέρνησης, τονίζοντας ότι το ζητούμενο για την κυβέρνηση είναι οι περικοπές εξόδων και όχι η λύση των πολυάριθμων προβλημάτων που έχει η εκπαίδευση. Οι συγχωνεύσεις τμημάτων που προωθεί η κ. Ζαχαράκη θα οδηγήσουν σε διπλασιασμό των μαθητών ανά τμήμα, σε 25 ή και παραπάνω άτομα ανά τάξη, κάτι το οποίο, όπως τονίζουν εκπαιδευτικοί, είναι αντιεκπαιδευτικό και ενάντια στα μαθησιακά δικαιώματα των παιδιών.

«Φέτος είναι μια από τις χειρότερες χρονιές, τα κενά είναι τεράστια, έχουμε ολοήμερα που δεν λειτουργούν, ενώ και η παράλληλη στήριξη καλύπτει πολύ μικρό ποσοστό των παιδιών που την έχουν ανάγκη», κατήγγειλε ο Σπύρος Μαρίνης, πρόεδρος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας (ΔΟΕ). Τα κενά εκπαιδευτικών σε όλη την Ελλάδα αγγίζουν τα 10.000(!), σύμφωνα με τη ΔΟΕ, ενώ μόνο στην Α’ Αθήνας υπάρχουν περίπου 700 κενά. Οι εκπαιδευτικοί απαιτούν άμεση κάλυψη των κενών με προσλήψεις εκπαιδευτικών και ειδικοτήτων, ανάκληση κάθε συγχώνευσης και επαρκή χρηματοδότηση για την Παιδεία. Οι συγκεντρωμένοι ανανέωσαν το ραντεβού τους για τις 6 Νοέμβρη στο πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο, μαζί με φοιτητές και μαθητές.

Γιάννης Κυρίτσης - από την efsyn.gr