Τι φέρνει το δόγμα Τραμπ «drill, baby, drill»: Ελληνική AOZ, αμερικανικοί κολοσσοί και mega deals €30 δισ. Ουάσινγκτον-Αθήνας

Με δυνατό χαρτί την αμερικανική στήριξη της θέσης της στην προώθηση της ενεργειακής απεξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, αλλά και στην αναζήτηση νέων πηγών ενέργειας στην ελληνική ΑΟΖ, η Ελλάδα διεκδικεί πλέον ενισχυμένο ρόλο στον υπό αναδιάταξη ενεργειακό χάρτη, αλλά και στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης.

Η διήμερη Σύνοδος της Διατλαντικής Συνεργασίας για την Ενέργεια στο Ζάππειο υπήρξε η σημαντικότερη επιβεβαίωση αυτής της αμερικανικής στήριξης, η οποία συνιστά ψήφο εμπιστοσύνης της Ουάσινγκτον προς την Ελλάδα και απόδειξη της ενεργούς εφαρμογής της στρατηγικής σχέσης των δύο χωρών, που αποκτά ολοένα μεγαλύτερο όχι μόνο επιχειρηματικό, αλλά και γεωπολιτικό αποτύπωμα.

Η στρατηγική σχέση Ελλάδας - ΗΠΑ δεν εξαντλείται πλέον μόνο στην πολύ σημαντική αμυντική συνεργασία, με τον αναβαθμισμένο ρόλο της Σούδας και των άλλων στρατιωτικών διευκολύνσεων που προσφέρει η χώρα μας, αλλά επεκτείνεται και σε νέα δυναμικά πεδία, όπως η ενέργεια και οι υποδομές, που αφορούν μείζονες στρατηγικές επιλογές των Ηνωμένων Πολιτειών και της Δύσης.


Μια διαδικασία που καθιστά την Ελλάδα παίκτη-κλειδί στο νέο αυτό σκηνικό, ενώ ταυτόχρονα προσφέρει ευκαιρίες σε μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις των τομέων ενέργειας, κατασκευών, ναυτιλίας και υπηρεσιών να αναπτύξουν κοινές δράσεις με αντίστοιχες αμερικανικές εταιρείες, και μάλιστα με τη στήριξη του αμερικανικού κράτους.

Στρατηγικοί σχεδιασμοί

Για την Ελλάδα είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι αυτή η αναβάθμιση του ρόλου της, όσον αφορά τους στρατηγικούς και ενεργειακούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ και της Δύσης, ενισχύει τη διπλωματική και πολιτική της θέση και μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό ανάχωμα απέναντι σε εξωγενείς επιβουλές που θα μπορούσαν να διαταράξουν ή να θέσουν σε κίνδυνο τα μεγάλα αυτά ενεργειακά σχέδια.

Σε αυτή την κατεύθυνση θα πρέπει να επικεντρώσει τις προσπάθειές της η ελληνική κυβέρνηση, ώστε οι μεγάλες αυτές συμφωνίες να μεταφραστούν και σε ενίσχυση της θωράκισης της χώρας, με τη στήριξη από ισχυρές συμμαχίες για την προστασία και των «κοινών συμφερόντων».

Το πλαίσιο στο οποίο πλέον κινείται αυτή η συνεργασία περιλαμβάνει:

■ Την ανάπτυξη του Κάθετου Διαδρόμου (Vertical Gas Corridor) για τη μεταφορά LNG προς την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, με αρχικές πύλες εισόδου τη Ρεβυθούσα και το FSRU της Αλεξανδρούπολης. Ενα σχέδιο που στην ανάπτυξή του θα απαιτήσει νέες μεγάλες υποδομές με τη συνεργασία ισχυρών αμερικανικών επιχειρηματικών ομίλων και ελληνικών εταιρειών στους τομείς της ενέργειας και των κατασκευών, αλλά και την ενεργή παρουσία της ελληνόκτητης εμπορικής ναυτιλίας που εγκαίρως έχει επενδύσει σε πλοία μεταφοράς LNG.

■ Την εμπλοκή της ExxonMobil στην αξιοποίηση του Block 2, δυτικά της Κέρκυρας, με την εξαγορά πλειοψηφικού πακέτου στο συγκεκριμένο οικόπεδο και τον προγραμματισμό γεωτρήσεων στο άμεσο προσεχές διάστημα.

■ Την αναβίωση και αναθέρμανση του σχήματος «3+1» με πεδίο δράσης την Ανατολική Μεσόγειο, που έχει έντονη γεωπολιτική διάσταση, καθώς στοχεύει στη διασύνδεση Ασίας - Ευρώπης μέσω Ισραήλ - Κύπρου - Ελλάδας και την προετοιμασία των απαραίτητων υποδομών για την υλοποίηση του IMEC (India-Middle East-Europe Corridor).

Η συγκυρία είναι εξαιρετικά ευνοϊκή για την Ελλάδα. Η πλήρης επικράτηση του δόγματος Τραμπ «Drill, baby, drill» και η οπισθοχώρηση της «πράσινης μετάβασης» έχουν οδηγήσει σε επανεμφάνιση των πετρελαϊκών κολοσσών, οι οποίοι, μετά την αμηχανία των τελευταίων ετών, επανέρχονται δυναμικά επιδιώκοντας να εξασφαλίσουν πρόσβαση σε νέα κοιτάσματα, όσο ακόμη παρατείνεται η πολιτική «εγκατάλειψης» τωνυδρογονανθράκων.

Δοκιμαστική γεώτρηση

Η ExxonMobil δεν εισήλθε τυχαία στο Block 2, αλλά μόνο αφού οι μελέτες των αποτελεσμάτων των ερευνών που έχουν διεξαχθεί στην περιοχή (από την TGS) παρείχαν στοιχεία για την ύπαρξη σημαντικού κοιτάσματος φυσικού αερίου. Το πραγματικό μέγεθος και η εμπορική του αξιοποίηση μένει, βεβαίως, να αποδειχθούν από τη δοκιμαστική γεώτρηση, την οποία έχει αναλάβει να πραγματοποιήσει ο πετρελαϊκός κολοσσός έως το 2027.

Δεν είναι γνωστό ακόμη αν η είσοδος της ExxonMobil στο Block 2 θα επηρεάσει τον σχεδιασμό της για την έναρξη δοκιμαστικής γεώτρησης στα οικόπεδα νοτιοδυτικά της Κρήτης ή αν θα υπάρξει προγραμματισμός ώστε η Κρήτη να ακολουθήσει το Ιόνιο.

Σίγουρα, η αιφνιδιαστική κίνηση της ExxonMobil προκαλεί τα αντανακλαστικά της μεγάλης ανταγωνίστριάς της Chevron, η οποία έχει πλέον κάθε λόγο να επιταχύνει τις διαδικασίες για τις έρευνες στα οικόπεδα νοτιοανατολικά της Κρήτης.



Η ExxonMobil έχει δείξει ότι επιδιώκει την ισχυρή παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, καθώς τα υπάρχοντα αλλά και τα υπό αναζήτηση κοιτάσματα μπορούν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της περιοχής, κάτι που για χώρες όπως η Αίγυπτος έχει τεράστια σημασία για τη σταθερότητά τους, και παράλληλα να αποτελέσουν και εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη.

Την προηγούμενη εβδομάδα, η ExxonMobil ανακοίνωσε την έναρξη ερευνών σε αιγυπτιακό οικόπεδο παρακείμενο του μεγάλου κοιτάσματος Zohr, ακριβώς στην οριοθετική γραμμή της ΑΟΖ μεταξύ Αιγύπτου και Κύπρου. Είχε ήδη ανακοινώσει τον Ιούλιο τον εντοπισμό δεύτερου κοιτάσματος φυσικού αερίου, του «Πήγασος Ι», στο Οικόπεδο 10 της κυπριακής ΑΟΖ.

Ο Κάθετος Διάδρομος

Ο Κάθετος Διάδρομος έχει εξαιρετική γεωπολιτική σημασία, καθώς αποτελεί μια αξιόπιστη εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, με μεγάλες δυνατότητες αύξησης της διερχόμενης ποσότητας φυσικού αερίου που θα φτάνει στην Ελλάδα υπό τη μορφή LNG.

Ωστόσο, με τη δυναμική είσοδο της Ελλάδας στην αγορά LNG διασφαλίζεται όχι μόνο η ενεργειακή ασφάλειά της, αλλά και ο επιμερισμός του κόστους για τη διατήρηση και διεύρυνση των δικτύων και των υποδομών. Αυτό, όπως επισημαίνουν παράγοντες της αγοράς, έχει θετικές συνέπειες και στη διατήρηση των χαμηλότερων τιμών ενέργειας για την εγχώρια κατανάλωση.

Οσο για την αναβίωση της συνεργασίας «3+1», πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα το οποίο έρχεται στην αυγή του τέλους του πολέμου στη Γάζα, σε μια περίοδο που αναμένεται να σηματοδοτήσει -αν και με αρκετά εμπόδια- την επιστροφή του Ισραήλ στην περιφερειακή συνεργασία, κάτι που είναι βασική επιδίωξη του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

Οι τέσσερις υπουργοί Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου, Γιώργος Παπαναστασίου, Ελι Κοέν και Κρις Ράιτ έστειλαν ένα πολύ θετικό μήνυμα για τη συνεργασία των χωρών στο ενεργειακό γίγνεσθαι της Ανατολικής Μεσογείου, ως παράγοντα όχι μόνο για την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής, αλλά και ως ενδεχόμενη εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη.

Εχει επίσης ιδιαίτερη σημασία η στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών που ανέλαβαν να δώσουν στη δημοσιότητα και την κοινή δήλωση του σχήματος «3+1» στα έργα διασυνδεσιμότητας, τα οποία μπορεί να έχουν στραμμένο το βλέμμα στον IMEC, αλλά αφορούν και την υλοποίηση της συμφωνίας πώλησης ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Αίγυπτο, ενώ καλύπτουν και τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις, με πρώτη το καλώδιο GSI, που παραμένει παγωμένο λόγω διαφορών σε ρυθμιστικό επίπεδο, αλλά κυρίως εξαιτίας του γεωπολιτικού ρίσκου που απορρέει από την αρνητική στάση της Τουρκίας.

Εχει ενδιαφέρον, πάντως, ότι ο Ισραηλινός υπουργός Ενέργειας Ελι Κοέν όχι μόνο επαναβεβαίωσε τη στήριξή του στην ηλεκτρική διασύνδεση, αλλά επανέφερε στη δημόσια συζήτηση και το ενδεχόμενο επανεξέτασης της μελέτης για αγωγό φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ελλάδα, σε μια αναβίωση του σχεδίου EastMed, το οποίο είχε δεχτεί τη χαριστική βολή από την προηγούμενη αμερικανική κυβέρνηση το 2022, με την επίκληση της μη οικονομικής βιωσιμότητάς του, αλλά και τις γεωπολιτικές αντιδράσεις που είχαν εκδηλωθεί και τότε από την Τουρκία.

Τουρκία

Η σαφής αναφορά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, προχθές, Παρασκευή, από το βήμα του Ζαππείου, με την οποία απευθύνθηκε τόσο στους Αμερικανούς υπουργούς όσο και στους Ευρωπαίους ομολόγους του ανέδειξε την τρύπα που παραμένει ανοιχτή για το σπάσιμο του εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο με την ανοχή που επιδεικνύεται προς την Τουρκία.

«Πρέπει να επιβάλουμε την απαγόρευση· δεν μπορούμε να αφήνουμε το ρωσικό πετρέλαιο να μπαίνει στην Ευρώπη από την πίσω πόρτα, μέσω Τουρκίας», είπε χαρακτηριστικά ο πρωθυπουργός.

Η Τουρκία, με τον υποθαλάσσιο αγωγό TurkStream (χωρητικότητας 31,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως), που σχεδιάστηκε το 2016 και τέθηκε σε λειτουργία το 2020, επεδίωξε να ενισχύσει τη θέση της ως κόμβου μεταφοράς ενέργειας προς την Ευρώπη διοχετεύοντας και ρωσικό φυσικό αέριο, πέραν του αερίου από το Αζερμπαϊτζάν που έφτανε στην Ευρώπη μέσω του ΤΑΝΑΡ.

Το έργο αυτό αποτέλεσε και ένα φιλόδοξο σχέδιο της Μόσχας ώστε να έχει και δεύτερη έξοδο προς την Ευρώπη και να απεξαρτηθεί από την Ουκρανία, μέσω του εδάφους της οποίας διέρχονταν οι υφιστάμενοι αγωγοί. Η Τουρκία παίρνει επίσης ρωσικό φυσικό αέριο και από τον μικρότερης χωρητικότητας αγωγό Blue Stream (16 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως).

Η Τουρκία, με τον αγωγό TurkStream, έχει εξασφαλίσει μεγάλες ποσότητες φυσικού αερίου για τις εσωτερικές της ανάγκες σε προνομιακές τιμές και ταυτόχρονα εξασφαλίζει σημαντικά κέρδη από τα τέλη διαμετακόμισης του ρωσικού φυσικού αερίου.

Παρά τους περιορισμούς που έχουν επιβληθεί στην εισαγωγή ρωσικού φυσικού αερίου λόγω του πολέμου στην Ουκρανία και των κυρώσεων που προωθούνται και από τις Ηνωμένες Πολιτείες επί προεδρίας Τραμπ προκειμένου να στερηθεί σημαντικούς πόρους η ρωσική πολεμική μηχανή, η Τουρκία συνεχίζει έως σήμερα να επωφελείται από τη συναλλαγή αυτή με τη Μόσχα.

Από τις αρχές του έτους έως και τον Ιούλιο είχαν μεταφερθεί στην Τουρκία 12,7 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού φυσικού αερίου, παρουσιάζοντας αύξηση 26,4% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2024, ενώ έως τον Οκτώβριο, μέσω του TurkStream, μεταφέρθηκε ποσότητα 13 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ρωσικού φυσικού αερίου. Το 2024 οι συνολικές εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου προς την Τουρκία ανήλθαν σε 21,5 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα.

Η Τουρκία, πάντως, έχει επιχειρήσει να προλάβει τις εξελίξεις και να λάβει θέση στην αγορά LNG, τόσο για την κάλυψη των δικών της αναγκών όσο και για να κατευνάσει πιθανές αμερικανικές αντιδράσεις σχετικά με τη διατήρηση και μάλιστα σε υψηλούς ρυθμούς της ενεργειακής σχέσης της με τη Μόσχα.

Η επιδίωξη της Αγκυρας

Η χώρα διαθέτει ήδη εγκαταστάσεις εισαγωγής LNG συνολικής δυναμικότητας 58 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως, επαρκείς για να καλύψουν πλήρως τη ζήτησή της, συμπεριλαμβανομένων των πλωτών τερματικών σταθμών στο Ντόρτιολ και στο Σάρος. Η επιδίωξή της είναι να μπορεί να επανεξάγει LNG προς την Ευρώπη, κάτι που θα την καταστήσει περιφερειακό ενεργειακό κόμβο, σε συνδυασμό με τον ρόλο που είχε έως τώρα μέσω των αγωγών που μετέφεραν στο έδαφός της αζερικό και ρωσικό φυσικό αέριο.

Προκειμένου να ικανοποιήσει και την αμερικανική πλευρά, η κρατική ενεργειακή εταιρεία BOTAS υπέγραψε τον Σεπτέμβριο 20ετές συμβόλαιο με τη Mercuria για εισαγωγή περίπου 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων αμερικανικού LNG ετησίως από το 2026. Παράλληλα, υπέγραψε και προκαταρκτική συμφωνία με την αυστραλιανή Woodside Energy για προμήθεια περίπου 5,8 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων LNG σε διάστημα εννέα ετών, αρχής γενομένης το 2030.