Economist για μεταναστευτικό: Το σύστημα ασύλου κατέρρευσε – Τι πρέπει να γίνει

Παρά τις διεθνείς δεσμεύσεις και την επίκληση του ανθρωπισμού, το σύστημα για τη διαχείριση μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών έχει καταρρεύσει υπό το βάρος των σύγχρονων μετακινήσεων, των γεωπολιτικών συγκρούσεων και των οικονομικών ανισοτήτων.

Δημιουργημένο για μια άλλη εποχή, χρησιμοποιείται πλέον ως παρακαμπτήριος οδός για οικονομική μετανάστευση, πυροδοτώντας τον λαϊκισμό και εκτροχιάζοντας τη δημόσια συζήτηση. Ο Economist προτείνει μια ριζική επανεκκίνηση: λιγότερη υποκρισία, περισσότερος ρεαλισμός και ξεκάθαρος διαχωρισμός ανάμεσα στην προστασία των προσφύγων, τη νόμιμη μετανάστευση και την παράτυπη είσοδο σε μία χώρα.

Το διεθνές καθεστώς για τους πρόσφυγες, όπως επισημαίνει, γεννήθηκε βεβιασμένα και με περιορισμένους στόχους: η Σύμβαση του ΟΗΕ του 1951 για τους Πρόσφυγες αφορούσε αρχικά μόνο την Ευρώπη και στόχευε να αποτρέψει την επιστροφή πολιτικών φυγάδων στα κομμουνιστικά καθεστώτα της εποχής, κυρίως στη Σοβιετική Ένωση. Το θεμελιώδες αξίωμα ήταν το «non-refoulement», δηλαδή η απαγόρευση επιστροφής σε χώρες όπου απειλείται η ζωή του πρόσφυγα.

Το 1967 η εφαρμογή της επεκτάθηκε σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, σήμερα, ελάχιστα κράτη τηρούν με συνέπεια τις υποχρεώσεις τους. Η Κίνα δέχεται λιγότερους πρόσφυγες από το Λεσότο και στέλνει πίσω στη Βόρεια Κορέα όσους αποδράσουν. Στις ΗΠΑ, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει ουσιαστικά κλείσει τις πόρτες του ασύλου για τους πάντες – με εξαίρεση, ειρωνικά, λευκούς Νοτιοαφρικανούς.

Το άσυλο ως «παραθυράκι»

Το προσφυγικό σύστημα, φτιαγμένο για έναν κόσμο περιορισμένων μετακινήσεων, δεν αντέχει την πίεση μιας παγκοσμιοποιημένης εποχής, με φθηνά αεροπορικά εισιτήρια, πολλαπλές εστίες πολέμου και τεράστιες ανισότητες αμοιβών. Περίπου 900 εκατομμύρια άνθρωποι δηλώνουν πως θα ήθελαν να μεταναστεύσουν μόνιμα. Καθώς οι νόμιμες οδοί είναι ελάχιστες, πολλοί καταφεύγουν στην αίτηση ασύλου ως «παραθυράκι»: αντί να μπουν παράνομα, περνούν επισήμως τα σύνορα, δηλώνουν αιτούντες άσυλο και εκμεταλλεύονται τα χρόνια αναμονής για να μείνουν, να δουλέψουν, να «χαθούν».

Όπως σχολιάζει το Economist, οι πολίτες έχουν δίκιο να αισθάνονται ότι το σύστημα έχει εργαλειοποιηθεί. Στην Ε.Ε., οι περισσότερες αιτήσεις ασύλου απορρίπτονται. Η αίσθηση απώλειας ελέγχου στα σύνορα τροφοδοτεί τον λαϊκισμό και δηλητηριάζει τον δημόσιο διάλογο για τη νόμιμη μετανάστευση.

Τα αριθμητικά δεδομένα

Σήμερα, περίπου 123 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί λόγω πολέμου, καταστροφών ή διώξεων – τριπλάσιοι απ’ ό,τι το 2010. Ωστόσο, μόνο ένα απειροελάχιστο ποσοστό εξ αυτών θα βρει καταφύγιο σε πλούσιες χώρες. Το 2023, οι χώρες του ΟΟΣΑ δέχθηκαν 2,7 εκατομμύρια αιτήσεις ασύλου: αριθμός-ρεκόρ, αλλά σταγόνα στον ωκεανό.

Η πιο ρεαλιστική λύση, υποστηρίζει το Economist, είναι να προσφέρεται άσυλο σε περιοχές κοντά στη χώρα προέλευσης. Αυτό σημαίνει στήριξη στις πρώτες ασφαλείς χώρες ή περιφερειακές ζώνες όπου καταφεύγουν οι εκτοπισμένοι. Είναι πιο πιθανό να επιστρέψουν κάποια στιγμή στην πατρίδα τους, αλλά και να γίνουν δεκτοί πιο εύκολα, αφού υπάρχει πολιτισμική εγγύτητα και κατανόηση της κρίσης.

Φθηνότερη και πιο ανθρώπινη διαχείριση

Η φροντίδα των προσφύγων κοντά στο σπίτι τους κοστίζει πολύ λιγότερο. Στο Τσαντ, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ δαπανά κάτω από 1 δολάριο την ημέρα ανά άτομο.

Αντί να πληρώνουν υπέρογκα ποσά για νομικά έξοδα ή διαμονή σε ξενώνες, οι πλούσιες χώρες θα μπορούσαν να ενισχύσουν ουσιαστικά τις υπηρεσίες πρώτης υποδοχής και να ενθαρρύνουν τις κυβερνήσεις υποδοχής να επιτρέπουν στους πρόσφυγες να εργάζονται.

Επιπλέον, η ανθρωπιστική εικόνα των μεταναστών που φτάνουν στις ακτές της Δύσης είναι παραπλανητική: οι περισσότεροι είναι νέοι, υγιείς και οικονομικά εύρωστοι άνδρες, καθώς μόνο αυτοί μπορούν να αντέξουν το κόστος και την ταλαιπωρία του ταξιδιού.

Οι Σύροι που βρήκαν καταφύγιο στην Τουρκία ήταν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού – αυτοί που έφτασαν στην Ευρώπη ήταν 15 φορές πιο πιθανό να έχουν πτυχίο πανεπιστημίου.

Αλλαγή κινήτρων – Όχι υποδοχή κατά δήλωση

Οι ψηφοφόροι των δυτικών χωρών έχουν ξεκαθαρίσει ότι θέλουν να έχουν λόγο στο ποιος μπαίνει. Και αυτό δεν περιλαμβάνει όποιον απλώς εμφανίζεται και ζητά άσυλο. Οι κυβερνήσεις, λέει το Economist, πρέπει να αλλάξουν τα κίνητρα. Όποιος φεύγει από μια ασφαλή χώρα για να φτάσει σε πιο πλούσια δεν θα πρέπει να γίνεται δεκτός.

Αντ’ αυτού, οι αιτήσεις ασύλου μπορούν να εξετάζονται σε τρίτες χώρες. Για παράδειγμα, η Τζόρτζια Μελόνι σχεδιάζει να στέλνει αιτούντες άσυλο στην Αλβανία για την επεξεργασία των φακέλων τους. Η προσέγγιση αυτή δεν παραβιάζει αναγκαστικά την αρχή του «non-refoulement», αρκεί η τρίτη χώρα να είναι ασφαλής.

Οι συμφωνίες επεξεργασίας ασύλου σε τρίτα κράτη είναι εφικτές, αν οι πλούσιες χώρες συνεργαστούν – και η Ε.Ε. ήδη κάνει κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.

Δημιουργία χώρου για νόμιμη μετανάστευση

Εφόσον ανακοπεί το κύμα ανεξέλεγκτων αφίξεων, θα μπορέσει να διεξαχθεί ένας πιο ψύχραιμος διάλογος για τη νόμιμη μετανάστευση. Οι πλούσιες χώρες χρειάζονται ανθρώπους: από υψηλής εξειδίκευσης επαγγελματίες έως εργάτες σε φάρμες και οίκους ευγηρίας.

Όπως λέει η Μελόνι, «τα χέρια λείπουν». Η νόμιμη και οργανωμένη μετανάστευση ωφελεί και τις χώρες υποδοχής και τους ίδιους τους μετανάστες.

Όσο για τους μετανάστες που ήδη ζουν παράνομα σε πλούσιες χώρες, ο Economist απορρίπτει τη μαζική απέλαση που σχεδιάζει ο Τραμπ ως σκληρή και δαπανηρή. Το λογικό είναι να μείνουν όσοι έχουν ριζώσει ήδη, με παράλληλη αλλαγή του συστήματος ώστε να αποτρέπεται η επανάληψη του φαινομένου. «Αν οι φιλελεύθεροι δεν χτίσουν ένα καλύτερο σύστημα, οι λαϊκιστές θα χτίσουν ένα χειρότερο», προειδοποιεί.

πηγή: naftemporiki.gr