Έβρος γηράσκων και μειούμενος…..

Θεοφάνης Μαλκίδης *

Έβρος γηράσκων και μειούμενος…..

1.Το γενικό και δυσοίωνο πλαίσιο

Παρότι διαβάζεται και ως πλεονασμός, θα πρέπει να επαναληφθεί ότι το δημογραφικό πρόβλημα της πατρίδας μας είναι ένα από τα πιο σοβαρά και σύνθετα ζητήματα, με σημαντικές επιπτώσεις στην οικονομία, στην κοινωνία. Η Ελλάδα εμφανίζει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (αλλά και παγκοσμίως) με δείκτη γονιμότητας πολύ πιο κάτω από το όριο αναπαραγωγής του πληθυσμού, που είναι τα 2,1 παιδιά ανά γυναίκα. Το 2023, οι γεννήσεις ήταν κάτω από 82.000, ενώ το 1980 ήταν 145.000. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθεί και το ζήτημα της φυγής των νέων προς το εξωτερικό, που σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Κομισιόν αφορά υπερδιπλάσιο αριθμό (1.300.000) σε σχέση με αυτόν που λεγόταν για πολλά χρόνια (600.000).

Ταυτόχρονα με το ζήτημα που αφορά την μείωση των γεννήσεων των Ελληνίδων και των Ελλήνων, εμφανίζεται ταχεία γήρανση του πληθυσμού, με την αναλογία των ατόμων άνω των 65 ετών να αυξάνεται συνεχώς.

Μάλιστα εκτιμάται ότι το 2030, ένας στους τρεις Έλληνες θα είναι άνω των 60 ετών και το 2050 το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών θα φτάσει το 40,8% του πληθυσμού. Σε όλα τα παραπάνω δεν έχει υπολογισθεί το μεγάλης σημασίας ζήτημα της νόμιμης και παράνομης μετανάστευσης προς την Ελλάδα. Και ενώ οι εισροές έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια (που αντισταθμίζουν στατιστικά τη φυσική μείωση του πληθυσμού), το φαινόμενο της φυγής των νέων Ελληνίδων και Ελλήνων συνεχίζεται.

2.«Θα σε στείλω στον Έβρο»

Οι παλαιότεροι θυμούνται το γνωστό απειλητικό μήνυμα προς τους ανεπιθύμητους, προς τους μη αρεστούς, τότε που ο ακριτικός νομός αποτελούσε τόπο εξορίας: «Θα σε στείλω στον Έβρο» ήταν η μόνιμη απειλή. Είτε από το 1920, από την εποχή της Ένωσης με την Ελλάδα, είτε μεταπολεμικά και μεταπολιτευτικά, η πράξη αυτή αφορούσε μία αναγκαστική μετακίνηση δημοσίων υπαλλήλων και στρατιωτικών, που ήταν αντίθετοι με το εκάστοτε καθεστώς, σε ένα νομό που έσφυζε από ζωή. Σε αντίθεση με το τώρα.

Το δημογραφικό πρόβλημα στον Έβρο, όπως αναλύθηκε και προηγουμένως και σε όλη την Ελλάδα, είναι ιδιαίτερα οξύ και αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα για την περιοχή.

Ο Έβρος έχει υποστεί σημαντική πληθυσμιακή συρρίκνωση και η πρόσφατη απογραφή του 2021, επιβεβαιώνει τη συνεχιζόμενη μείωση του μόνιμου πληθυσμού, ενώ ιδιαιτέρως δραματική είναι η κατάσταση στους δήμους του βόρειου Έβρου, όπως η Νέα Ορεστιάδα, το Διδυμότειχο και το Σουφλί, όπου κάποια χωριά τους καταγράφουν ακόμη και μηδέν κατοίκους. Ακόμη όμως και στην πρωτεύουσα του νομού Αλεξανδρούπολη, η μείωση του πληθυσμού δεν είναι τόσο έντονη σε σχέση με τους παραπάνω δήμους, εντούτοις υπολογίζεται ότι μέχρι το 2030 επτά χωριά της θα εξαφανιστούν από τον χάρτη, αφού ο νεότερος σήμερα σ’ αυτά είναι 75 ετών!

Ο Έβρος παρουσιάζει ένα από τα χειρότερα ισοζύγια γεννήσεων-θανάτων στην Ελλάδα, με τους θανάτους να είναι πολλαπλάσιοι των γεννήσεων. Σε δήμους όπως το Διδυμότειχο, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις όπου ο αριθμός των θανάτων ήταν τριπλάσιος από τις γεννήσεις, ενώ στην Ορεστιάδα σχεδόν 2,6 φορές μεγαλύτερος.

Επιπλέον λόγω της υπογεννητικότητας και της φυγής των νέων, ο πληθυσμός του Έβρου γηράσκει με ταχείς ρυθμούς. Ήδη από το 1971, παρατηρείται συρρίκνωση της βάσης των ηλικιακών πυραμίδων και ο νομός χαρακτηρίζεται ως ο πιο γηρασμένος της Θράκης και ένας από πιο γηρασμένους στην Ελλάδα. Όπως και σε όλη τη χώρα, έτσι και στον Έβρο, η οικονομική κρίση και η έλλειψη ευκαιριών οδήγησαν σε σημαντική φυγή νέων, μορφωμένων ατόμων προς αστικά κέντρα της Ελλάδας ή/και το εξωτερικό. Σε συνδυασμό με την απομόνωση και την έλλειψη επενδύσεων, έχουν περιοριστεί οι θέσεις εργασίας, ιδίως για νέους με υψηλά προσόντα και η συνεχιζόμενη αστικοποίηση ωθεί τους νέους προς τις πόλεις.

Έτσι ο Έβρος ως ακριτική περιοχή εμφανίζει πληθυσμιακή συρρίκνωση με επιπτώσεις στην εθνική ασφάλεια και άμυνα. Μειώνεται η κατανάλωση, η παραγωγικότητα και η επενδυτική δραστηριότητα. Πολλά χωριά και περιοχές ερημώνουν, χάνοντας τη ζωντάνια τους και την παραγωγική τους βάση.

Μαζί με όλα τα παραπάνω πρέπει και το τονιστεί και το εξής που ανέφερε πριν λίγο καιρό ο Δήμαρχος Αλεξανδρούπολης: «Επίκειται ένας αθόρυβος εποικισμός. Με την αγορά μόλις με 10.000, 15.000 ευρώ παρατημένων κατοικιών στα χωριά του Έβρου, από Βουλγάρους Ευρωπαίους πλέον πολίτες, αλλά ακόμα πιο επικίνδυνο σημείο η αγορά αυτών των κατοικιών από εταιρείες τουρκικών κεφαλαίων και συμφερόντων. Που με την σύσταση τους κατά το εμπορικό δίκαιο στη χώρα μας, την εγγραφή τους στο τοπικό Επιμελητήριο και την έκδοση απλώς ενός ΑΦΜ, αγοράζουν ότι θέλουν, όπου θέλουν, κατά μήκος του ποταμού Έβρου. Σε αντίθεση με τα φυσικά πρόσωπα που απαγορεύεται ή ορθότερα επιτρέπεται κατόπιν ειδικής άδειας».

3. Τι πρέπει να γίνει ή «θα σε στείλω στον Έβρο» για καλό….

Η αντιμετώπιση του δημογραφικού (και ) στον Έβρο απαιτεί άμεσες, συντονισμένες και στοχευμένες ενέργειες.

Κίνητρα για νέες επιχειρήσεις και στήριξη των υφιστάμενων, εφαρμογή ευνοϊκού φορολογικού καθεστώτος για την προσέλκυση επενδύσεων και τη στήριξη των επιχειρήσεων στην περιοχή. Βελτίωση του δικτύου και των συνδέσεων για την άρση της απομόνωσης. Ειδικά επιδόματα γέννησης και τέκνων στον Έβρο πέρα από τα γενικά μέτρα (π.χ., αύξηση αφορολόγητου, επιδόματα μητρότητας, εφάπαξ βοήθεια 10.000 ευρώ για όσους εγκατασταθούν στους Δήμους Νέας Ορεστιάδας, Διδυμοτείχου και Σουφλίου κλπ). Επέκταση και εκσυγχρονισμός παιδικών/βρεφονηπιακών σταθμών αξιοποίηση του Τουρισμού και του Αγροτικού Τομέα, αφού ο Έβρος έχει σημαντικό φυσικό πλούτο και ιστορική κληρονομιά. Στήριξη και εκσυγχρονισμός της αγροτικής παραγωγής, ειδικά κίνητρα (φορολογικά, επαγγελματικά) για Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό και θέλουν να επιστρέψουν και να εγκατασταθούν στον Έβρο με βοήθεια στη στέγαση και προσιτά δάνεια.

Το δημογραφικό ζήτημα του Έβρου πρέπει να ενταχθεί σε μια ευρύτερη εθνική στρατηγική για την ακριτική Ελλάδα, έχοντας υπόψην τον γεωπολιτικό ρόλο του νομού. Η αντιμετώπιση του δημογραφικού είναι επιτακτική όχι μόνο για την ευημερία των κατοίκων του, αλλά και για τη διαφύλαξη του εθνικού ρόλου της περιοχής. Το «θα στείλω στον Έβρο», σε αντίθεση με το παρελθόν, ας μετατραπεί τώρα για κάτι ουσιαστικό και ωφέλιμο για την πατρίδα μας!

*Ο Θεοφάνης Μαλκίδης διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου, μόνιμος κάτοικος Έβρου.