Η επόμενη ημέρα μετά τη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης: Το ταξίδι Γεραπετρίτη, το μεταναστευτικό και η αποστολή Σάλεχ στην Αθήνα

Νίκος Μελέτης

Η επόμενη ημέρα μετά τη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης: Το ταξίδι Γεραπετρίτη, το μεταναστευτικό και η αποστολή Σάλεχ στην Αθήνα

Στη δίνη της λιβυκής κρίσης κινδυνεύει να εμπλακεί η προσπάθεια της Ελλάδας και της Ευρώπης να παρέμβουν με κάθε μέσο ώστε να αποτραπεί μια μείζονα μεταναστευτική κρίση, ενώ συγχρόνως η Αθήνα αντιμετωπίζει την προσπάθεια της Λιβύης να προωθήσει και να κατοχυρώσει και από τη δική της πλευρά, το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.

Μετά τη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης, με την οποία ουσιαστικά προβάλλει την αξίωσή της έναντι της Ελλάδας βάσει του Τουρκολιβυκού Μνημονίου, η Αθήνα, εκτός από την απάντηση η οποία θα δοθεί επίσης με επιστολή στον ΟΗΕ, ετοιμάζεται για δύο κρίσιμες επαφές: την επίσκεψη του Γιώργου Γεραπετρίτη αύριο στην Τρίπολη, που αναμένεται να θέσει - εκτός από τις διμερείς σχέσεις και το μεταναστευτικό - την πρόταση για σύσταση τεχνοκρατικών ομάδων ώστε να γίνει επανέναρξη, μετά από 15 χρόνια των συνομιλιών για την οριοθέτηση. Συγχρόνως, προετοιμάζεται επίσκεψη στην Αθήνα του προέδρου του Κοινοβουλίου που εδρεύει στο Τομπρούκ, Ακίλα Σάλεχ, σε μια προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων με την Ανατολική Λιβύη και αποτροπής του ενδεχομένου κύρωσης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου από το Κοινοβούλιο.

Η αναμενόμενη ρηματική διακοίνωση της Τρίπολης στον ΟΗΕ, με την οποία δηλώνεται η αντίθεσή της στη μέση γραμμή που έχει χαράξει η Ελλάδα και βάσει της οποίας έχουν οριοθετηθεί τα οικόπεδα ανατολικά και νότια της Κρήτης, ήρθε να διαψεύσει τις προσδοκίες ότι υπάρχει αλλαγή στάσης από την Τρίπολη. Προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί, καθώς επί του πεδίου η Λιβύη, στην χάραξη δικών της οικοπέδων, δεν είχε επιχειρήσει να επικαλύψει την ελληνική μέση γραμμή.

Στους χάρτες που προσάρτησε στη ρηματική διακοίνωση, η Λιβύη, για πρώτη φορά, αποτυπώνει σε επίσημο έγγραφο τη διεκδίκησή της εις βάρος της Ελλάδας, όπου με βάση τη συνέχεια της παράνομης Τουρκολιβυκής οριοθέτησης, η λιβυκή εκδοχή της μέσης γραμμής μετακινείται προς βορρά, αγνοώντας την επήρεια των μικρών νησιών και σχεδόν εκμηδενίζοντας την επήρεια ακόμη και της ίδιας της Κρήτης, επιδιώκοντας να περιορίσει τις ελληνικές θαλάσσιες ζώνες σε λίγα μόλις μίλια έξω από τα χωρικά ύδατα των νησιών.

Η επόμενη ημέρα μετά τη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης: Το ταξίδι Γεραπετρίτη, το μεταναστευτικό και η αποστολή Σάλεχ στην Αθήνα

Η επόμενη ημέρα μετά τη ρηματική διακοίνωση της Λιβύης: Το ταξίδι Γεραπετρίτη, το μεταναστευτικό και η αποστολή Σάλεχ στην Αθήνα

Η Λιβύη, με αυτή την κίνηση, επιχειρεί να αντιδράσει στο τετελεσμένο που έχει επιβάλει η Ελλάδα, η οποία όχι μόνο έχει ορίσει μονομερώς τη μέση γραμμή βάσει του Ν. 4001/2011, αλλά και στα οικόπεδα που έχει χαράξει στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη εισέλθει η αμερικανική ExxonMobil και ετοιμάζεται να μπει και η Chevron για έρευνες.

Είναι προφανές ότι η Τρίπολη (έχοντας, όπως φάνηκε τις προηγούμενες εβδομάδες, και τη στήριξη της κυβέρνησης Ο. Χαμάντ στη Βεγγάζη) επιχειρεί να καταγράψει τη διαφωνία της με την ελληνική μέση γραμμή, και χωρίς να επικαλείται επισήμως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, προβάλλει τις αξιώσεις που στηρίζονται σε αυτό, μέσω του χάρτη που κατέθεσε.

Από εδώ και πέρα, βεβαίως, το ερώτημα είναι εάν η παραπαίουσα κυβέρνηση Ντμπεϊμπά θα προχωρήσει στο επόμενο βήμα, που θα ήταν να χαράξει οικόπεδα τα οποία επικαλύπτουν την ελληνική μέση γραμμή και ακολουθούν τη λιβυκή γραμμή (στην προέκταση της Τουρκολιβυκής οριοθέτησης) και να τα προσφέρει για έρευνες σε ξένες εταιρείες, πιθανότατα τουρκικές. Μια τέτοια κίνηση θα προκαλούσε μείζονα κρίση.

Πάντως, στη ρηματική διακοίνωση, όπως και στην αντίστοιχη του 2019, η λιβυκή πλευρά δηλώνει ότι η διαφορά πρέπει να επιλυθεί μέσω διαπραγματεύσεων. Αυτό αφήνει ένα παράθυρο ανοικτό για πρωτοβουλίες της ελληνικής πλευράς. Ο στόχος δεν μπορεί να είναι άλλος από την εμπλοκή της Λιβύης, παρά την ανώμαλη πολιτική κατάσταση, σε συνομιλίες, οι οποίες θα έχουν στόχο την παραπομπή στη Χάγη της διαφοράς οριοθέτησης.

Εκεί θα κριθεί εάν η Λιβύη θα τορπιλίσει τη σύνταξη συνυποσχετικού, απαιτώντας να αναγνωριστεί το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο, ή θα δεχθεί να παραπεμφθεί η οριοθέτηση του συνόλου της ΑΟΖ μεταξύ των δύο χωρών, οπότε στην κρίση του Δικαστηρίου θα τεθεί και η νομιμότητα του Τουρκολιβυκού Μνημονίου. Για την Ελλάδα είναι επίσης σημαντικό, σε αυτή τη φάση, να ματαιωθεί ή τουλάχιστον να καθυστερήσει η διαδικασία κύρωσης του Τουρκολιβυκού Μνημονίου και από το Κοινοβούλιο.

Ευέλικτη πολιτική

Στην επίσκεψή του στη Βεγγάζη, ο Γ. Γεραπετρίτης εξέφρασε την εκτίμηση της Ελλάδας για τη στάση του Στρατηγού Χαφτάρ, ο οποίος το έχει απορρίψει ήδη από το 2019, ζητώντας την προσωπική του παρέμβαση ώστε να μην υπάρξουν εξελίξεις που θα επιβαρύνουν τις σχέσεις με την Ελλάδα, αναφερόμενος στις πληροφορίες περί ενδεχόμενης κύρωσης του Μνημονίου από το Κοινοβούλιο.

Η ελληνική πλευρά, μάλιστα, πρότεινε την άμεση σύσταση κοινής επιτροπής τεχνοκρατών, η οποία θα εξετάσει το θέμα της οριοθέτησης των θαλάσσιων ζωνών, με σεβασμό στο Δίκαιο της Θάλασσας και στα δικαιώματα των δύο χωρών. Το ζήτημα, πάντως, της εισαγωγής του Τουρκολιβυκού Μνημονίου στην ατζέντα του Κοινοβουλίου θα βρεθεί στην κορυφή των θεμάτων των συναντήσεων που θα έχει ο Ακίλα Σάλεχ στην Αθήνα. Την ίδια πρόταση θα παρουσιάσει και στην κυβέρνηση Ντμπεϊμπά, στην επίσκεψή του αύριο, Τρίτη, στην Τρίπολη.

Μετά την κρίση που προκλήθηκε με την ευρωπαϊκή αποστολή, πάντως, έχουν γίνει κινήσεις καλής θέλησης από τη Βεγγάζη προς την Αθήνα, (με την επίσκεψη του Αλ Σαντίκ Χαφτάρ στον πρόεδρο της Ελληνικής Κοινότητας Βεγγάζης, Κ. Μανδαλιό, και τη συνάντηση του Μπελκάσεμ Χαφτάρ με τον Έλληνα Γενικό Πρόξενο Βεγγάζης, Α. Καλογνωμή) που δείχνουν, τουλάχιστον σε αυτή τη φάση και παρά τα ανοίγματα που έχει κάνει η Τουρκία προς την πλευρά Χαφτάρ, ότι υπάρχουν περιθώρια συνεννόησης και συνεργασίας με την Ελλάδα, ενώ αφήνουν ανοικτά τα περιθώρια για μια νέα ευρωπαϊκή αποστολή στη Βεγγάζη, δηλώνοντας στους Έλληνες διπλωμάτες ότι υπήρξε απλώς «πρόβλημα πρωτοκόλλου».

Το μεταναστευτικό

Σημαντικότατη πτυχή στις σχέσεις με τη Λιβύη παραμένει όμως το μεταναστευτικό .Οι εκρηκτικές συνθήκες που επικρατούν στη ζώνη του Σαχέλ και στο Σουδάν, το καθεστώς ανομίας σε μεγάλο μέρος του εδάφους της νότιας Λιβύης, αλλά και η ύπαρξη ένοπλων πολιτοφυλακών και ομάδων σε όλη τη Λιβύη, οι οποίες βρίσκουν νέο πεδίο δράσης και εξασφάλισης οικονομικών εσόδων μέσω της διακίνησης μεταναστών, δημιουργούν ένα εξαιρετικά επικίνδυνο σκηνικό. Η Λιβύη μετατρέπεται σε πόλο έλξης επίδοξων μεταναστών όχι μόνο από την Αφρική, αλλά και από την Ασία. Οι οποίοι φθάνουν στην Λιβύη ακολουθώντας την διαδρομή Τουρκία-Αιγυπτος -Τομπρουκ.

Η ανώμαλη πολιτική κατάσταση στη Λιβύη, με την ύπαρξη της διεθνώς αναγνωρισμένης αλλά πολιτικά απονομιμοποιημένης κυβέρνησης Ντμπεϊμπά στη Δυτική Λιβύη, με έδρα την Τρίπολη(GNU-Government of National Unity), και τον σχηματισμό δεύτερης κυβέρνησης από το Κοινοβούλιο με τη στήριξη του Στρατηγού Χαφτάρ στην Ανατολική Λιβύη, με έδρα τη Βεγγάζη(GNS-Government of National Stability), δημιουργεί σοβαρές δυσκολίες για μια συντονισμένη παρέμβαση με τη συμβολή της Ε.Ε., προκειμένου να ανακοπούν οι μεταναστευτικές ροές.

Τελευταίο δείγμα της περιπλοκότητας της κατάστασης ήταν το επεισόδιο με τον χαρακτηρισμό ως ανεπιθύμητης της Ευρωπαϊκής Αποστολής, η οποία, μετά την Τρίπολη, έφθασε στη Βεγγάζη για συνομιλίες με τον Στρατηγό Χαφτάρ.

Ο χειρισμός της επίσκεψης προφανώς παρουσίασε προβλήματα, καθώς η Κομισιόν - δικαιολογημένα - ήθελε να αποφύγει κινήσεις που θα προσέδιδαν μορφή έμμεσης αναγνώρισης της εναλλακτικής κυβέρνησης. Ωστόσο, πιθανόν δεν εξετάστηκαν οι δυνατότητες να χρησιμοποιηθεί η φόρμουλα βάσει της οποίας ξένοι υπουργοί αλλά και διπλωματικές αποστολές που εδρεύουν στη Λιβύη συναντώνται με τις Αρχές και μέλη της κυβέρνησης της Βεγγάζης, χωρίς αυτό να συνιστά αναγνώριση.

Ο επίσημος συνομιλητής των ξένων είναι ο Χαφτάρ, ως επικεφαλής του LNA (Libya National Army) και ο πρόεδρος του Κοινοβουλίου Ακίλα Σάλεχ, καθως η κυβέρνηση GNS δεν αναγνωρίζεται διεθνώς.

Τόσο η Ε.Ε. όσο και ευρωπαϊκές χώρες που αυτή τη στιγμή «καίγονται» για να βρεθεί λύση και να υπάρξει συντονισμένη δράση στο μεταναστευτικό, είναι δεδομένο ότι δεν μπορούν να περιοριστούν μόνο στις επαφές με την κυβέρνηση της Τρίπολης. Κάθε παρέμβαση πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τις Αρχές της Ανατολικής Λιβύης, οι οποίες έχουν τον έλεγχο επί του εδάφους.

Η Αθήνα, έχοντας να αντιμετωπίσει σε επιχειρησιακό επίπεδο την έκρηξη των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη, προφανώς δεν ήθελε να ναυαγήσει η ευρωπαϊκή παρέμβαση στη Βεγγάζη. Πολύ περισσότερο, καθώς στη συνάντηση που είχε ο Γιώργος Γεραπετρίτης με τον Χαλίφα Χαφτάρ, υπήρξε μια πρώτη συνεννόηση για συνεργασία, τόσο σε διμερές όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Πλέον, υπάρχει ανησυχία για το πώς θα αποκατασταθεί αυτή η συνεννόηση της Ε.Ε. με την Ανατολική Λιβύη, καθώς είναι επείγουσα ανάγκη η λήψη μέτρων.

Κανείς δεν παραβλέπει, βεβαίως, ότι ο Στρατηγός Χαφτάρ εργαλειοποιεί το μεταναστευτικό, θέλοντας να εξασφαλίσει πόρους και μέσα από την Ευρώπη και τελικά την έμμεση αναγνώριση της οντότητας της Ανατολικής Λιβύης, κάτι που θα ενίσχυε τη θέση της στις πολιτικές εξελίξεις στη Λιβύη.

Ο Στρατηγός Χαφτάρ, έχοντας επιβάλει την τάξη στην Ανατολική Λιβύη, αντιλαμβάνεται ότι η συγκέντρωση μεταναστών που δεν βρίσκουν δίοδο προς την Ευρώπη θα δημιουργήσει ένα εκρηκτικό κλίμα και στην περιοχή που ελέγχει, απειλώντας με διατάραξη της εσωτερικής ασφάλειας.

Ο Γ. Γεραπετρίτης είχε δεσμευθεί για στήριξη κάθε αιτήματος της Βεγγάζης προς την Ε.Ε., όχι μόνο για τη θαλάσσια επιτήρηση, αλλά και για τη δημιουργία υποδομών στο λιβυκό έδαφος και την εντατικοποίηση των ελέγχων στα νότια σύνορα της Λιβύης. Μετέφερε την προσφορά της Ελλάδας να ενημερώνει τις Αρχές με στοιχεία από τις δύο φρεγάτες που πλέουν έξω από τη συνορεύουσα ζώνη της Λιβύης για τον απόπλου ύποπτων σκαφών και εξέφρασε την ετοιμότητα της Ελλάδας να προσφέρει υποστήριξη και σε διμερές επίπεδο.

Μέτρα συνεργασίας

Στη συνάντηση με τον Στρατηγό Χαφτάρ, αλλά και με τον γιο του, Μπελκάσεμ Χαφτάρ, που έχει την ευθύνη του Οργανισμού Ανασυγκρότησης, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών είχε επίσης συμφωνήσει για τα περιθώρια που υπάρχουν για εμπλοκή ελληνικών επιχειρήσεων στην ανοικοδόμηση της Λιβύης και είχε προσφέρει ένα πακέτο μέτρων συνεργασίας. Σε αυτό περιλαμβάνονταν: η εκπαίδευση στελεχών του Λιβυκού Ναυτικού στο ΚΕΝΑΠ, υποτροφίες σε παραγωγικές σχολές των Ενόπλων Δυνάμεων και της Στρατιωτικής Ιατρικής, υποτροφίες για μεταπτυχιακούς φοιτητές, καθώς και η προώθηση της αεροπορικής σύνδεσης Βεγγάζης – Ελλάδας.

protothema.gr