H σφαγή της Χίου. Το ατιμώρητο έγκλημα και η επιστροφή των δολοφόνων στο Αιγαίο

H σφαγή της Χίου. Το ατιμώρητο έγκλημα και η επιστροφή των δολοφόνων στο Αιγαίο

Η έκρηξη της Επανάστασης το 1821 βρήκε το πολυπληθές ελληνικό στοιχείο της Χίου να ευημερεί (120.000 έναντι 3.000 Τούρκων ), ενώ οι Χιώτες με τον στόλο τους, την ικανότητά τους στο εμπόριο και τη διπλωματία, κυριαρχούσαν στον Εύξεινο Πόντο, το Αιγαίο και τη Μεσόγειο.

Στις 10 Μαρτίου 1822 ο Σάμιος Επαναστάτης Λυκούργος Λογοθέτης, με την προτροπή του Χιώτη Αντωνίου Μπουρνιά, αποβιβάστηκε στο νησί με 1.500 άνδρες, ενισχύοντας το πνεύμα εξέγερσης που διαπερνούσε τον Ελληνισμό και οι Τούρκοι του νησιού αναγκάστηκαν να κλειστούν στο κάστρο της πρωτεύουσας.

Μόλις έφθασε η είδηση της εξέγερσης στην Κωνσταντινούπολη, ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β' διέταξε αμέσως να φυλακιστούν οι επιφανείς Χιώτες της Πόλης και εξήντα από αυτούς να αποκεφαλιστούν προς παραδειγματισμό και εκφοβισμό. Στη συνέχεια δόθηκε εντολή στον ναύαρχο Καρά-Αλή πασά να καταπλεύσει στον νησί και να τιμωρήσει τις Ελληνίδες και τους Έλληνες, όπως άλλωστε έγινε και σε πολλές παρόμοιες περιπτώσεις κατά τη διάρκεια της Επανάστασης (Κωνσταντινούπολη και Αδριανούπολη, Σμύρνη και Κυδωνιές, Κρήτη, Κασσάνδρα και Θεσσαλονίκη, Κύπρος Σαμοθράκη, Νάουσα, Κάσος, Ψαρά, Ανδρίτσαινα, Μεσολόγγι)

Η διαταγή του Σουλτάνου ήταν η πλήρης καταστροφή του νησιού και ειδικότερα ως άλλος Ηρώδης έδωσε εντολή να σφάξουν τα βρέφη έως τριών ετών, τα αγόρια και τους άνδρες άνω των δώδεκα ετών, τις γυναίκες άνω των σαράντα, να αιχμαλωτίσουν τα κορίτσια και τις γυναίκες από τρία έως σαράντα ετών και τα αγόρια από τρία έως δώδεκα ετών.....

Της σφαγής μπορούσαν να εξαιρεθούν αυτοί που ήταν πρόθυμοι να ασπαστούν το Ισλάμ, αφού είχε δοθεί προηγουμένως εντολή στα στρατεύματα να χαριστεί η ζωή μόνο σε όσους δέχονταν να αλλαξοπιστήσουν.

Ο στόλος των σφαγέων έφτασε στη Χίο στις 30 Μαρτίου του 1822 και μετά από σύνθημα που ήταν ο κανονιοβολισμός από τη ναυαρχίδα, ο επικεφαλής των δολοφόνων Καρά-Αλή αποβίβασε επτά χιλιάδες άνδρες κατέστειλε την εξέγερση, αρχίζοντας αμέσως την εκτέλεση της εντολής του Σουλτάνου. Αφού πυρπολήθηκαν η πρωτεύουσα και τα χωριά του νησιού και άρχισε η λεηλασία των περιουσιών, οι άνδρες του Καρά Αλή προέβησαν στη σφαγή. Από τους 120.000 περίπου Έλληνες του νησιού, 50.000 δολοφονήθηκαν (τα ιερά οστά πολλών θυμάτων βρίσκονται σήμερα στη Νέα Μονή και στη Μονή του Αγίου Μηνά της Χίου), αιχμαλωτίσθηκαν οι 50.000, διέφυγαν και σώθηκαν οι 10.000 και επέζησαν στη Χίο μόνο χίλιοι πρόγονοί μας…

Ο Καρά Αλή για να αποδείξει το έγκλημά του, απέστειλε στην Κωνσταντινούπολη, όπως συνηθιζόταν, φορτία με κομμένα κεφάλια και κομμένα αυτιά, ενώ διέταξε τον απαγχονισμό των σαρανταεννέα επιφανών ομήρων, μεταξύ των οποίων ο αρχιεπίσκοπος Πλάτων, οι οποίοι κρατούνταν στο κάστρο της πρωτεύουσας του νησιού.

Η σφαγή, το Ολοκαύτωμα της Χίου συγκλόνισε την Ευρώπη, η κοινή γνώμη ξεσηκώθηκε και οι τάξεις των φιλελλήνων πύκνωσαν. Αυτόπτες μάρτυρες περιέγραψαν τις φρικιαστικές σκηνές στις εφημερίδες, ζωγράφοι (Ντελακρουά) τις απεικόνισαν και ποιητές (Ουγκώ, Χέμανς, Πιέρποντ, Χιλ, Σιγκούρνεϊ) έψαλλαν τη θλιβερά καταστροφή.

Ο Άγγλος πρόξενος στη Σμύρνη Francis Werry γράφει σε αναφορά του ότι «στο δρόμο των Φράγκων οδηγούνται πάνω-κάτω κοπάδια από παιδιά της Χίου για πώληση», ενώ πολλές γυναίκες αυτοκτόνησαν κατά τη μεταφορά για να γλυτώσουν τον εξευτελισμό. Στη εφημερίδα «Allgemeine Zeitung» δημοσιεύτηκε κείμενο όπου αναφερόταν ότι μικρά παιδιά κάτω των επτά ετών τα οποία ήταν ακατάλληλα για το δουλεμπόριο δένονταν και ρίχνονταν στη θάλασσα. Το σκηνικό του δουλεμπορίου περιέγραψε και ο ιερέας της αγγλικής πρεσβείας R. Walsh αναφέροντας ότι από την 1η Μαΐου 1822 εκδόθηκαν 41.000 έγγραφα ιδιοκτησίας δούλων και ότι 5.000 πουλήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Σύμφωνα με τη γαλλόφωνη εφημερίδα της Σμύρνης Spectateur Oriental, έως την 10 Μαΐου 1822 στο τελωνείο της Σμύρνης είχαν καταβληθεί δασμοί για 40.000 σκλάβους και τα μικρότερα παιδιά οδηγούνταν κατά ομάδες για εξισλαμισμό. Μάλιστα ο Walsh γράφει σχετικά ότι «μέσα σε μια μέρα έγιναν περισσότεροι προσηλυτισμοί από το Ευαγγέλιο στο Κοράνι απ' όσοι απ' το Κοράνιο στο Ευαγγέλιο σε έναν αιώνα»!

Η Νέμεσις για τη σφαγή θα έλθει πολύ σύντομα, με την ανατίναξη της τουρκικής ναυαρχίδας του Καρά-Αλή από τον Κωνσταντίνο Κανάρη τη νύχτα της 6ης προς την 7η Ιουνίου 1822. Ο εκτελεστής του Ολοκαυτώματος θα πεθάνει μαζί με πολλούς από τους σφαγείς, είτε πάνω στο πλοίο, είτε στον τόπο του εγκλήματος…..

Εν κατακλείδι, το τραγικό, φρικιαστικό, απάνθρωπο έγκλημα στη Χίο δυστυχώς δεν τιμωρήθηκε και εκατό ακριβώς χρόνια αργότερα επαναλήφθηκε στην ίδια περιοχή: στη Σμύρνη. Μία ακόμη τραγωδία είναι ότι οι δολοφόνοι του χθες, ως ατιμώρητοι Γκρίζοι Λύκοι του σήμερα, θέλουν να επαναλάβουν τα εγκλήματά τους και ανερυθρίαστα εμφανίζονται ως ειρηνοποιοί, ζητώντας γη και ύδωρ στη Θράκη, στην Κύπρο, στο Αιγαίο. Ο Ελληνισμός δεν πρέπει να πέσει στην παγίδα και έχει το χρέος να αντισταθεί για την ιστορία, για το δίκαιο, για τη μνήμη των θυμάτων της σφαγής (και) στη Χίο!

Ο Θεοφάνης Μαλκίδης είναι διδάκτορας του Παντείου Πανεπιστημίου και το κείμενό του είναι προδημοσίευση από το βιβλίο του «Ολοκαυτώματα και Σφαγές στην Επανάσταση του 1821»

Εκδόσεις Ενδοχώρα, Θεσσαλονίκη 2023.